img147

kryzys systemu Bretton Woods

oiana pi/.cz. *> iciu/.c uiuucuuiie uanego Kraju niezaieznie oa stanu rezerw złota i dewiz w banku centralnym. Możliwa więc była emisja pieniądza krajowego w ilości przewyższającej rezerwy dewizowe i zlotowe danego państwa. Stabilność systemu miał zapewnić Międzynarodowy Fundusz Walutowego (MFW), powołany na konferencji w Bretton Woods. Celem jego działalności było między innymi tworzenie warunków niezbędnych do współpracy i stabilizacji finansowej i gospodarczej krajów' członkowskich, udzielanie państwom pomocy (pożyczek) w celu utrzymania względnej stabilności walut. Państwa członkowskie zobowiązywały się do współpracy z Funduszem oraz między sobą dla realizacji tych celów. Z kolei celem Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, nazywanego w- skrócie Bankiem światowym, jest udzielanie krajom członkowskim pomocy finansowej potrzebnej do długookresowego zrównow'ażonego wzrostu gospodarczego i polepszenia warunków handlu międzynarodowego. Pomoc ta polega między innymi na udzielaniu i gwarantowaniu pożyczek oraz współfinansowaniu inwestycji.

System oparty na porozumieniu z Bretton Woods funkcjonował sprawnie dopóty, dopóki Stany Zjednoczone utrzymywały sw^roją dominującą rolę w gospodarce światowej, czego przejawem była między innymi nadwyżka w bilansie handlowym USA. Stopniowo jednak wzrastała konkurencyjność innych gospodarek narodowych, a w amerykańskim bilansie płatniczym i handlowym powstał deficyt, spowodowany między innymi negatywmym saldem w^r obrotach z innymi krajami (nadwyżka importu nad eksportem) oraz znacznymi wydatkami militarnymi. Nastąpił także znaczny odpływ dolarów za granicę. W latach sześćdziesiątych suma dolarów znajdujących się w obiegu za granicą przewyższała amerykańskie rezerwy złota (zapasy złota pokrywały jedynie 19% zobowiązań amerykańskich). Konsekwencją tego było zachwianie zaufania do stabilności walut)' amerykańskiej oraz do tego, czy USA zdolne są wywiązać się z obowiązku wymiany dolara na złoto w^fedług ustalonego parytetu²³. Od lat sześćdziesiątych nasiliły się spekulacje na rynku złota i rynku walutowym. Próbą ratowania systemu było wprowadzenie w 1967 roku w' ramach MFW międzynarodowej jednostki walutowej, tzw. Specjalnych Praw Ciągnienia (Special Drawmg Rights), służącej przechowywaniu rezerw walutowych oraz dokonywaniu rozliczeń pomiędzy państwami członkowskimi MFW. SDR-y miały początkowo parytet równy ówczesnemu parytetowi dolara, choć nie były w'ymienialne na złoto. Za posiadane SDR-y banki centralne mogą nabywać od innych uczestników systemu waluty narodowe lub regulować wobec nich swoje zobowiązania. Dokonanie płatności w SDR-ach polega na przepisaniu w' MFW odpowiedniej sumy z konta jednego kraju na konto innego. Piewotnego przydziału SDR-ów dokonał MFW w stosunku do wysokości udziału danego państwa w MFW Obieg SDR-ami opiera się na zaufaniu uczestników oraz powszechnej akceptowalności SDR-ów.

'■* „Sprawdzam'’ powiedział między innymi francuski bank centralny, który w sposób masowy zaczai wymieniać w USA swoi** rwprwv    n> tIam

Zabiegi instytucjonalne nie Dyiy jeanaK w stanie zapouie*. eiu/.ji »yaie-mu z Bretton Woods w obliczu pogłębiającego się deficytu handlowego USA inarastającej fali spekulacji. W1971 roku administracja prezydenta Nucona zawiesiła wymienialność dolara na złoto oraz wprowadziła płynny kurs dolara. Usankcjonowanie załamania się systemu dolarowego nastąpiło w 1976 roku, kiedy to państwom członkowskim MFW przyznano pełną swobodę wyboru zasad ustalania kursu ich waluty narodowej. Zlikwidowano stałe parytety walut krajowych wobec dolara i SDR-ów wobec złota. Kurs Specjalnych Praw Ciągnienia został oparty na koszyku 16 najważniejszych walut świata (obecnie są to cztery waluty — dolar, jen, euro i funt szterling). Rola dolara nieco się zmniejszyła, nadal jednak jest jedną z walut podstawowych, w której gromadzi się rezerwy walutowe i dokonuje płatności międzynarodowych. Zadaniem MFW pozostało wspieranie stabilizacji kursów walut państw członkowskich.

taiaiuaa iic

się systemu z Bretton Woo<

4. Polityka kursowa w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Unii Europejskiej. Unia Gospodarcza i Walutowa

Pomimo fiaska koordynacji polityki walutowej w' skali globalnej, dążę- polityka kursc nie do stworzenia strefy stabilnych w-alut nie osłabło wśród państw' europej- w ramach EW skich, w-chodzących w skład Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG).

Stworzenie stabilnych ram walutowych postrzegano jako konieczne dopełnienie integracji gospodarczej postępującej w EWG. Już w 1972 roku powołano Europejski Związek Kursów' Walutowych, tzw'. europejski wąż walutowy, w ramach którego ustalono górną i dolną granicę (+/- 2,25%) wahań kursów walut. W1979 roku zaczął funkcjonować Europejski System Walutowy (ESW).

W systemie tym rynkow-e kursy poszczególnych walut mogły się odchylać o +/- 2,25%, a od 1993 roku +/- 15%. Uzgodniono przy tym mechanizm dostosowawczy, mający na celu stabilizację kursu w tych granicach, który obejmował między innymi współpracę banków centralnych w razie interwencji na rynkach dewizowych. W tym celu utworzono również Europejski Fundusz Współpracy Walutowej. W ramach ESW wprowadzono także europejską jednostkę walutową — ECU (European Currency Unit). Występowała ona równolegle z walutami narodowymi, a jej wartość oparta była na koszyku tych walut.

F.CU miało charakter jednostki rozrachunkowej, służącej do rozliczeń w operacjach walutowych ESW^r, jako środek płatniczy (również w sferze prywatnej, w obrocie bezgotówkowym pomiędzy przedsiębiorcami) oraz jako składnik rezerw walutowych narodowych banków centralnych. Ustalano stały kurs każdej waluty w stosunku do ECU (kurs centralny), a opierając się na nim — kursy poszczególnych walut w' stosunku do siebie (kursy bilateralne). Tworzyły on siatkę parytetów w^ralut uczestniczących w tzw. Mechanizmie Kursowym.

Zmiana tych kursów- mogła nastąpić jedynie na podstaw-ie jednomyślnej zgody państw członkowskich. Europejski System Walutowy był jednakże preludium .-u-, i ir.;; r:Ac»wt:»rr7Pi i Waluinwpi fUGWk o której powołaniu zadecydowano