img465 (6)

D. Chlebna-Sokól, D. Kardas-Sobantka

Podwyższoną aktywność FZ w surowicy stwierdza się przede wszystkim w stanach wzmożonej przebudowy kostnej (niezależnie od dominowania w tej przebudowie procesów tworzenia lub niszczenia (resorpcji), a więc w krzywicy (osteo-malacji u osób dorosłych), niektórych przypadkach nadczynności przytarczyc, hiperfosfatazji, chorobie Pageta. Jest zawsze zwiększona w czasie gojenia się złamań kości i fizjologicznie w okresach przyspieszonego rozwoju somatycznego (u niemowląt, a zwłaszcza szybko rosnących wcześniaków, w okresie pokwitania). Wśród innych przyczyn podwyższonej aktywności FZ należy wymienić również choroby wątroby m. in. marskość, wirusowe zapalenie wątroby, żółtaczkę mechaniczną lub stany przebiegające z cholestazą wewnątrzwątrobową.

Obniżenie aktywności FZ spotyka się w hiperwitaminozie D i we fluorozie szkieletu, w których występuje zwiększona mineralizacja kośćca, a poza tym we wrodzonej hipofosfatazji oraz w stanach znacznego niedoboru magnezu (Mg jest aktywatorem tego enzymu).

Glukoza w surowicy

Stężenie glukozy w surowicy określane jest jako glikemia; najczęściej jako prawidłowe podawane są wartości na czczo w zakresie od 3,3 do 6,6 mmol/1 (60 - 120 mg/dl). Stężenie to zależy od wieku dziecka (stąd duża rozpiętość normy) i czasu od posiłku do badania. U dzieci znacznie częściej występuje hipo-aniżeli hiperglikemia.

Hipoglikemią określa się stan zmniejszonego stężenia glukozy we krwi, wynoszącego mniej niż 2,2 mmol/1 (40 mg/dl). Do niedawna dla noworodka, a zwłaszcza wcześniaka, podawano znacznie niższe wartości glikemii - odpowiednio: 30 i 20 mg/dl. Obecnie uważa się, iż niezależnie od wieku stężenie 40 mg/dl jest wartością graniczną, zarówno dla włączenie leczenia, jak też postępowania diagnostycznego. Hipoglikemią jest stanem zagrożenia życia, chociaż u najmłodszych dzieci może przebiegać bezobjawowo. Najbardziej charakterystyczne objawy hipoglikemii to senność, prowadząca do utraty kontaktu z otoczeniem, a nawet śpiączki, drżenia i drgawki; poza tym bladość, pocenie się, uczucie głodu, tachykardia, ból głowy, zaburzenia koncentracji i podwójne widzenie, które przy utrzymywaniu się hipoglikemii poprzedza utratę przytomności.

Przyczyny hipoglikemii u dzieci są liczne i bardzo różnorodne. Należałoby wśród nich wyróżnić: hormonalne (nadmiar insuliny, niedoczynność tarczycy, nadmiar glukagonu), bloki enzymatyczne przemiany węglowodanowej (m. in. galakto-zemia, fruktozemia, glikogenozy) i inne genetyczne choroby metaboliczne (m. in. tyrozynemia, choroba syropu klonowego), a także upośledzenie wchłaniania jelitowego oraz uszkodzenie wątroby i mózgu.

Szczególnego podkreślenia wymaga hipoglikemią u noworodka, która może być wywołana przejściowym i nieproporcjonalnym wyrzutem insuliny (erytroblastoza płodowa, noworodek matki z cukrzycą), wyczerpaniem zapasów glukozy (u wcześniaków) lub zwiększonym zużyciem kalorii (stres, oziębienie, niedotlenienie, zakażenia) albo wynikać ze wspomnianych wcześniej zaburzeń endokrynologicznych, genetycznych czy metabolicznych (przetrwała hipoglikemią noworodka).

Hiperglikemia u dzieci stanowi głównie wskazanie do badań w kierunku cukrzycy; wiąże się z niedoborem (lub brakiem) insuliny. Nadmiar glukozy w surowicy spotyka się także przy nadmiarze glikokortykosteroidów (endogennym lub egzogennym w czasie leczenia), nadczynności przysadki ze zwiększonym wydzielaniem ACTH lub hormonu wzrostu.

125