img731

INSTRUMENTY TERRORU STALINOWSKIEGO

Strielcy, czyli „strzelcy", stanowili prawdopodobnie jedną z pierwszych jednolitych formacji wojskowych. Oddziały te powstały z rozkazu Iwana Groźnego pod koniec XVI wieku.

Z końcem XVI stulecia w Rosji służyło około 25 tysięcy strielcow, a w 1681 roku - już 55 tysięcy, w tym 22,5 tysięcy w samej Moskwie. Wyróżnili się podczas oblężenia Kazania w 1552 roku oraz w trakcie walk w Kurlandii, jednak w drugiej połowie XVII wieku nie byli już w stanie sprostać wymaganiom stawianym przed regularnymi formacjami wojskowymi.

Warunki ich służby stale się pogarszały, aż wreszcie oddziały strzeleckie wszczęły bunt, bezlitośnie stłumiony przez Piotra Wielkiego. Formacje strielcow weszły z czasem w skład rosyjskiej armii i ostatecznie przestały istnieć około 1720 roku.

Zorganizowano cztery regimenty strzeleckie, a żołnierze tych pułków nosili mundury odmiennego koloru i posługiwali się rozmaitą bronią. Ich obowiązki nie ograniczały się bynajmniej do służby żołnierskiej: wykonywali oni także zadania policyjne i odgrywali rolę straży ogniowej. Strielcy, zwolnieni z płacenia danin, dostawali żywność i wynagrodzenie z państwowego skarbca Na pewnych terenach przydzielano im także grunty orne.

-gospodarczym w północno-zachodniej Rosji. Jego władcy już w XIV i XV wieku próbowali wyzwolić się spod dominacji Moskwy przy pomocy Litwinów, jednak wielki książę moskiewski Iwan III opanował północną część tamtejszych obszarów i zmusił Nowogród w 1478 roku do uznania swojego zwierzchnictwa. Po upływie stulecia car Iwan Groźny zwietrzył w Nowogrodzie spiski, w których rzekomo mieli uczestniczyć wszyscy możni - szlachta, duchowieństwo, dworzanie, sędziowie - chcąc złożyć hołd wiernopoddańczy królowi polskiemu.

Trudno ustalić, na ile te podejrzenia cara odpowiadały prawdzie. Stanowiły jednak dogodny pretekst do interwencji i Iwan Groźny opuścił Moskwę wraz ze swoim 15-letnim synem Iwanem, oprycznikami oraz wojskiem - w tym 1500-osobowym zastępem strielcow, jazdą i artylerią. Represje spadły na wszystkie miasta leżące między Moskwą a Nowogrodem, a w tym ostatnim mieście nie bez powodu obawiano się okrutnego odwetu ze strony cara. Powołany do istnienia trybunał stanowił fasadową formalność Najpierw żołnierze wznieśli wokół miasta wysoką palisadę. Wyłapywano popów i mnichów, chłostając ich na śmierć Tortury i egzekucje ciągnęły się tygodniami; kobiety i dzieci przywiązywano do sań, wleczono ulicami i wrzucano do lodowatej i pełnej zwłok rzeki. Jednakże odwet za zdradzieckie knowania, rzeczywiste czy też wyimaginowane, nie były jedynym powodem zbrojnej wyprawy na Nowogród. Car kierował się także pragmatycznymi pobudkami: chęcią zapełnienia kufrów skarbca opryczniny za pomocą rabunków oraz obłożenia kontrybucjami cerkwi i soborów. Tych, których nie stracono na miejscu, zawleczono do Moskwy na pokazowe procesy.

Wieści o rzezi rozeszły się po Rosji i docierały za granicę za sprawą prymitywnych, pospieszne sporządzanych pamfletów. W jednym z nich tekst uzupełniała rycina opasłego i postarzałego Iwana Groźnego na tronie pośród stosów

18