IMGP0170

AH0C4MY HMU

U)

łpow&aochrucmio aię herbów w przostrzeiu spobcu^i

|ak widzieliśmy, przy obecnym stanic badań trudno jes>t *&», rądzić dokładny i szczegółową mapę ujmiwszcehniaiua oęhcr. *6w w przestrzeni społecznej, Znane są nam icdnak jci główne z*, ysy l\xzątkowo używane jedynie przez przedstawicieli najwyz» -cych warstw społecznych (książęta, hrabiowie) i momow tatków, terby zostały stopniowo przejęte przez cała zachodnia arystokratę. Na początku XIII wieku używa ich juz cała drobna i Kred’ ua szlachta. Jednocześnie zaczynają się mmi posługiwać grupy tiemaiaec nic wspólnego z walka ani turniejem, plehejusze, m:-maite wspólnoty » osoby prawne Przybierają je koleino: luibidy (od roku U 80, a nieraz wcześniej), patryc jusze i mieszczanie około roku 1220), rzemieślnicy jod lat 1230-1240), miasta (ud schyłku XII wieku), cechy (około roku 1250), urzędy i sądy (koniec XIII i początek XIV wieku) W niektórych regionach (Normandia, Flandria, południowa Anglia) herbów używają niekiedy ■ównież chłopi Nawet Kościół, początkowo mcuiny wobec systemu znaków wypracowanego poza swoimi wpływami, powili się ku nim skłania. Pierwsi sięgają po herby biskupi (około lat 1220--1230), następnie kanonicy i kici diecezjalny (około roku 1260), później przeorowie i wspólnoty zakonne. W pierwszych latach następnego wieku kościoły i miejsca kultu stają się prawdziwymi .muzeami" heraldycznymi. Herby umieszcza się na podh*kx, na nurach, witrażach, su litach, sprzętach i szatach liturgicznych, sztuka sakralna schyłku średniowiecza przyznaje im poczesne miejsce.

Panom i rycerzom szybko przestaje wystarczać malowanie na tarczach przyjętego właśnie godła. Każą jc umieszczać nVw-nież na chorągwiach, czaprakach kom, na kolczugach, a na* tępnic na wszystkich należących do nich dobrach ruchomych i nieruchomych, głównie na pieczęciach, stanowiących symbol osobowości prawnej. Z czasem wszyscy posi.ulacze pieczęci za* czynają umieszczać na nich herby wzorem arystokracji. Za po* srcdmctwcni pieczęci — używanej wówczas j>owszccl\nte prze: wszystkie warstwy społeczne — zasięg herbu mzszerza się i ohet* mujc kobiety, kler, płchcjuszy i wszystkie osoby prawne. I\kI tym względem liczby mówią same za siebie: w zachodniej Kunyc,

I 7S-I60, M ńwttumMU,    d# UwwddfW*

1994, t \{ts xii* imfal * IOMI&