IMG
97 (16)

LII »LAVENIR« A .KSIĘGI.

nymi interesami ludów. Nie mówi się o katolicyzmie jako o jedynej ostoi ludzkości, lecz ogólniej o „duchu chrześcijańskim'¹, duchu braterstwa.^.

Są to wyraźne ślady odmiennych punktów wyjścia^ obu pisarzy: dla Mickiewicza była nim problematyka narodowa, dla Lamennaisgo duchowe wartości ucieleśnione w ideale katolickim. Przed Kościołem roztacza on wielką perspektywę objęcia kierowniczej roli w ruchu rewolucyjnym ludzkości.

U Mickiewicza brak wiary, że Kościół odrodzi się, stanie na czele rewolucji i poprowadzi ludy ku „cywilizacji chrześcijańskiej". Brak tak znamiennego dla »L’Avenir« apelu do papieża, aby porzucił sprawę królów i bogaczy i stanął po stronie biednych i ujarzmionych.

Ta różnica między »L’Avenir« a Księgami ma swe źródło w wydarzeniach, które przyniosły postępowym katolikom gorzkie rozczarowanie i położyły kres wszelkim nadziejom na reformę polityki Kościoła. Chodzi tu o dwie encykliki papieskie, wydane w r. 1832. W pierwszej z nich, Cum primum, ogłoszonej 9 czerwca, a adresowanej do biskupów polskich, Grzegorz XVI potępił powstanie listopadowe, stwierdzając, że prawowitą władzą Polaków jest car i że obowiązkiem każdego katolika jest lojalnie mu się podporządkować. Encyklika ta 'była'wielkim ciosem dla katolików polskich. Mickiewicz nie skrytykował Wpra'wdzie bezpośrednio antypolskiej postaiwy Watykanu, ale polemizował pośrednio z tezami encykliki w artykule ipt. Katechizm o czci cara, zamieszczonym w ^Pielgrzymie*.

Druga encyklika, Mirari vos, ogłoszona 15 sierpnia 1832, stanowiła odpowiedź na zabiegi Lamennais'go o uznanie przez .papieża programu »L’Avenir«. Ponieważ pismo, zwalczane gwałtownie przez wyższy kler francuski, zostało zagrożone bankructwem, Lamennais zawiesił je i udał się*do Rzymu, aby osobiście przekonać. Grzegorza XVI o słuszności swoich idei. Zabiegi te przyniosły Lamennais’mu całkowity zawód. Papież w encyklice potępił bezwzględnie idee wolności i tolerancji jako błędne i niebezpieczne dla katolicyzmu. Lamennais zmuszony był podporządkować się opinii Kościoła i odwołać swoje poglądy.

> s Mimo że idea wyzyskania religii w interesie rewolucji została uroczyście potępiona przez Kościół, Mickiewicz nie zawahał się podnieść ją w Księgach) pisanych przecież bezpośrednio po wystąpieniach Watykanu. Zrozumiałe jednak,    przepowiadanej przy

szłości rewolucyjnej nie widział już miejsca dla Kościoła, którego polityka oparta była na „przymierzu tronu i ołtarzami

Nic dziwnego również, że Księgi doczekały się z kolei oficjalnego potępienia ze strony Watykanu. W r. 1833 ukazał się francuski ich przekład opracowany przez Charles Montalemberta, jednego ze współpracowników »L’Avenir«. Tłumacz opatrzył dziełko entuzjastyczną przedmową, do tekstu dołączył hymn Lamennais’go