IMG90 (5)

118 Małgorzata Kwiatkowska-Góralczyk

ków. które rozpoczną naukę w szkole. To nie dezaprobata dla nauczycielskich postaw, ich merytoiyczno-metodycznego przygotowania czy ich umiejętności zawodowych, ale przede wszystkim zwrócenie uwagi na niektóre istotne elementy, z jakimi przyjdzie zmierzyć się nauczycielom, kiedy sześciolatki przekroczą próg szkoły i staną się uczniami.

Summary

Who should teach six-year old children in first class?

This paper is addresscd to teachers of six year olds, who are about to enter their classrooms and face their ncw students vcry soon. The importom elemcnts they are going to face are outlined.

Dorota Klus-Stańska Marzenna Nowicka

Nowa podstawa programowa dla najmłodszych jako wyraz kultury pedagogicznej MEN

Kultura edukacyjna¹, w której na co dzień żyjemy, często umyka bezpośredniej refleksji. Sposoby kształcenia i wychowania nowych pokoleń, stanowiące wyraziste wzory kulturowe, jawią się jako „oczywiste", „normalne”. Opisując zjawisko nieuświadamiania sobie własnej kultury i jej „nieoczywistości”, R. Linton przywołuje znane powiedzenie o rybie, która dopiero wyciągnięta przez rybaka w sieci zdaje sobie sprawę z istnienia wody². Jeśli „wzór jest głęboko zintemalizowany, trudno jest sformułować zawartą w nim normę”³. Stając się swoistym nawykiem mentalnym, niemożliwym niemal do artykulacji, w sposób niejawny owe wzory i normy wyznaczają określony porządek społeczny, obowiązujące w nim definicje i sposoby zachowań. Kultura edukacyjna w jej pedagogicznym wymiarze stanowi więc konfigurację wzorów zachowań i wartości, norm i regulacji oraz znaczeń nadawanych otaczającemu światu w procesach jego symbolizacji, odnoszonych do wszystkiego, co łączone jest z edukacyjnym oddziaływaniem na innych. Zwróćmy uwagę, że już sama idea potrzeby wprowadzania kształtującego oddziaływania oraz strukturyzacja świata społecznego na tych, którzy tego ukształtowania potrzebują oraz na tych, którzy mogą być jego źródłem i narzędziem - ma w rzeczy samej charakter kulturowy i do kultury pedagogicznej przynależy. W ten sposób generowane kulturowo atrybuty dziecka, wpisane we wzory i normy (zawarte np. w dokumentach państwowych), „mówią” o tym, kim dziecko jest (również w sensie intelektualnym i społecznym), do czego powinno rozwojowo zmierzać i jakie horyzonty celów i oczekiwań można dla jego rozwoju wyznaczać.

Na ogólną kulturę pedagogiczną, w jakiej funkcjonują młode generacje, składa się wiele elementów, takich jak między innymi: realizowane społecznie praktyki edukacyjne, organizacja systemu szkolnego, wyobrażenia i oczekiwania społeczne, szkolne rytuały, dyskursy ukryte za podręcznikami, język dokumentów oświatowych. Niektóre z nich, jak na przykład wyobrażenia społeczne, cechują się dużym rozproszeniem i dlatego są bardzo trudne do zmiany. Inne, choć też jako podsystem kulturowy nacechowane są pewną iner-cyjnością, skupione są realizacyjnie w rękach grupy ludzi, która może wpływać na zachodzące zmiany, może je inicjować i rozwijać. Od takich osób należałoby oczekiwać metaświadomości kulturowej, a w interesującym nas przypadku pedagogicznej, i głębokiego poczucia odpowiedzialności za jakość i skutki własnych działań. Od ich kompe-

1

   Choć relacje zachodzące między kulturą edukacyjną a pedagogiczną należałoby uważnie przeanalizować, jednak na potrzeby naszego głosu w dyskusji nad Podstawa programową nie jest to konieczne z uwagi na sygnalność formułowanych tu spostrzeżeń.

2

   R. Linton, Kulturowe podstawy osobowości. Warszawa 2000, PWN, s. 150-151.

3

   E. Nowicka, Świat człowiek - świat kultury. Warszawa 2001, PWN, s. 78.