IMG!48 (5)

Koncepcje roli społecznej w ujęciu interakcyjnym

Florian Znaniecki jako reprezentant teorii działania społecznegopostulował traktowanie rzeczywistości kulturowej, a co za tym idzie, takich jej .składników, jak wartości czy role społeczne, odmiennie od rzeczywistości przyrodniczej, obiektywnie istniejącej. Aby lepiej zrozumieć jego koncepcję rob, trzeba najpierw zrekonstruować założenia teorii działania .społecznego, której był przedstawicielem. W ujęciu Znanieckiego, w odniesieniu do rzeczywistości społecznej, konieczne jest stosowanie współczynnika humanistycznego, bowiem świat wartości i działań ludzkich składających się na kulturę nic jest tożsamy ze światem rzeczy. Fakty społeczne poddawane badaniu zawsze posiadają znaczenie dla uczestników danej społeczności i na takim właśnie, kontcłcstualnym znaczeniu, powinien skupić się badacz⁴¹.

Ponadto:

{...) świat społeczny i indywidualny josI jeden, jasl rzeczywistością praktyczną, światom dynamicznych wartości, w którego tanio kształtują się jednostki i społeczeństwo¹'

Wartości nic są zatem stałe, lecz „stąjąsię", nie są rzeczami, nie zachowują tej samej treści, ich znaczenia są zmienne, nadawane przez system społeczny, w którego skład wchodzą wraz z działaniami indywidualnymi jego członków. Grupa poprze/ wspólne działania i wartości staje się synte/ą tego co indywidualne, syntezą ról osobowych jej członków.

W teorii Znanieckiego społeczcńs^o tożsame jest z pojęciem grupy społecznej w tym sensie, te ich funkcjonowaniem rządzą podobne prawa, a wartości pełnią rolę elementu zespalającego. Każdy, kio przebywa i wyrasta w danej zbiorowości, bierze udział w odtwarzaniu i rozwijaniu swoistych dla niej wartości, a zarazem „zlewa się” z osobowościami z tego samego kręgu, w większym stopniu niż z wzorcami reprezentowanymi poza nim. JLfczcst-Jtictwo społeczne polega zatem na utożsamianiu się z otoczeniem, z jednej strony, i na procesach subiektywizacji z drugiej⁴’.

Aby procesy tc były możliwe, konieczne jest istnienie grupy, ściśle związane z pojęciem roli społecznej. Grupa stanowi bowiem „twórczą syntezę”

⁴¹ J. Szacki, Znaniecki, Wiedza Powwcchna, Win jawa I9M. s. 90-91.

•    Z. Dukzcwiki. flonan Znaniecki Zycie t dzieło. Wydmucrwo PonuAAk.Pomań 1984. s. 68.

*    F Tnr ^L Wwy do mc/aUfi. PWN. Warwa** »-1³⁹'*⁶² 62

_rt^_irj_M»>ypłi ^ wlowkM*. skupia w iob>t >ch%«p6hw wartości i dnataifta, \ lam, gdzie dochodzi do tworzenia się gnipy. zanikają pierwiastki iidywM» alnc. pncstaic być wttnc, kto reprezentuje jakie wmtf zachmaA. w ifńffiBl *\ i poglądy -rr wymiarze jednostkowym Wahiy staje się wspólny system wlf» 1 tości. tworzący chatąktcrystyczną dla członków grupy więt :l errat. który I cdróhna ich im! tych. którzy nimi nic tą** Ulotny jest te £ pewien wspólny typ I psychiczny, /.godnie 7 klóiym traktuje się członków i kandydatów na członków \ grupy. Grupa posiada też własności materialne t duchowe, n-wwiąw wspólra dobro jej uczestników (miejsce spotkań, wytwory, narzędzia oraz zwyczaje, jgtyk. władcę, opiekunów). Pewne czynnoici. początkowo spontaniczna. są j wżyciu grupy systematyzowane 1 sankcjonowane, ustanawiając podstawę jej/ ogganizacji Jak rozumiane działanie każdego 1 członków grupy to włataśf /rola społeczna.

Honjn Z naniecki definiuje ją jako ..działaniowy (performatywuy) jdpekl wzoru osobowego umożliwiający wyodrębnienie osoby społecznej .Wzór osobowy utrwalony jest w tradycji kulturowej danej grupy. Na rpig ipokcaą. w koncepcji Znanieckiego, składają się:

— ' J**d od z w icrciedlonn (sposób, w jaki członek gnipy społecznej łąki kandydat na niego wyobraża sobie, że jest przez członków danej grupy postrzegany);

tan socjalny (przywileje, uprawnienia, prestiż - związane z pełnieniem przez jednostkę określonej roli);

“ funkcja społeczna (obowiązki wynikające z podjęcia się określonej roli bąd> jej odrzucenia w przypadku tzw. ról rekrutacyjnych);

—— znaczenie życiowe (wpływ, jaki pełnienie danej rab wywiem na życie środowiska)**.

Aby możliwe było wykształcenie jaźni odzwierciedlonej, inaczej mówiąc, by doszło do procesu przyjmowania ról, konieczne są kontakty •pokera* W ich wyniku jednostka intemalizuje działania społeczne popraea naiładaw-nictwo 1 generałizację postaw innych?*.

Niekoniecznie procesom tyra muszą podlegać postawy osób oficjalnie powołanych do pełnienia funkcji wychowawczych, nauczycieli czy opłata* nów.

W J. 3—■SI. u . s. *-*•*■

• 1 niiiawati n--** *‘Tf ■    a—im.

. op. cW. a 201 i mmc.

T. 1 weki

Mamgr.ra2.rana

P Biur