8960330162

48 K. Borowski Kontakty społeczne dzieci i młodzieży. Zarys problematyki

regularne interakcje pomiędzy jedną lub większą liczbą osób, które nawiązywane są poprzez ich wzajemne komunikowanie się [Reber i Reber 2008, 332], Tak też to pojęcie będzie rozumiane w dalszej części niniejszej pracy.

3. Kontakty społeczne dzieci i młodzieży w różnych środowiskach

I ICH CHARAKTERYSTYKA

KlNDS OF SOCIAL CONTACTS IN DIFFERENT ENVIRONMENTS AND THEIR CHARACTERISTICS

Kontakty społeczne nawiązywane przez dzieci i młodzież mają miejsce w różnych środowiskach, a największe znaczenie w okresie rozwojowym (tj. młodszym wieku szkolnym i wieku dorastania [Żebrowska (red.) 1979, 186]) odgrywają trzy spośród nich: rodzina, szkoła oraz środowisko lokalne.

Pierwsze kontakty mają miejsce w rodzinie: najpierw z matką, później z ojcem, rodzeństwem i innymi członkami rodziny. Jak twierdzi M. Ziemska

pierwszy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka mają rodzice, przy czym dominuje on zazwyczaj przez wiele lat. A wpływ ten jest rozległy i oddziałuje: na rozwój funkcji poznawczych dziecka, a później na osiągnięcia szkolne, na kształtowanie się jego równowagi uczuciowej, i dojrzałości społecznej, na formowanie obrazu samego siebie i stosunek do siebie oraz do grupy rówieśniczej, a także na późniejsze pełnienie ról rodzinnych, w tym roli ojca czy matki wobec własnych dzieci [Ziemska 1973, 6],

Tak więc rodzina, podstawowa komórka społeczna, ma doniosły wpływ na dalsze życie dziecka. Siła tego wpływu zależy od wielu czynników, między innymi od stosunku rodziców do wychowania, ich właściwości i predyspozycji psychicznych, struktury- rodziny (pełna czy niepełna) itd. W procesie tym istotne jest i to, że dziecko częstokroć nie nawiązuje bliższych kontaktów z nikim spoza rodziny, jest więc niejako zdane na rodziców . Według Z. Zaborowskiego

rodzina stanowi pierwszą i podstawową grupę, w której dziecko rozwija się fizycznie i psychicznie. Stosunki łączące dziecko z rodzicami są relacjami totalnymi (podkr. KB), gdyż funkcjonują na wielu płaszczyznach, np. emocjonalnej. społecznej, wychowawczej, ekonomicznej [1974. 100],

Kontakty dziecko - rodzic (i odwrotnie), przyczyniają się więc do zaspokajania ich podstawowych potrzeb, bez czego niemożliwy byłby rozwój dziecka (oraz rodziców). Kontakty społeczne zaspokajają bowiem potrzeby psychofizyczne, umożliwiają rozwój osobowości, przygotowują do współdziałania i współżycia z innymi ludźmi, kształtują charakter i moralność jednostki [Skomy 1987, 10],

O znaczeniu relacji rodzic - dziecko mówi H. R. Schaffer, który wyróżnił wpływ bezpośredni i pośredni [Schaffer 2005, 137], Wpływ bezpośredni odnosi się do planowych i celowych działań rodziców, którzy wybierają odpowiednie miejsce zamieszkania, w którym dziecko będzie miało do czynienia z dziećmi z określonej grupy społecznej, zapraszają do własnego domu wybranych kole-