8960330151

50 K. Borowski Kontakty społeczne dzieci i młodzieży. Zarys problematyki

między innymi, z czasem spędzanym przez dziecko z innymi dziećmi oraz dorosłymi (por. ryc. 4).

Na ważna rolę rówieśników zwraca uwagę wielu psychologów [Muszyński 1976, 132n; Żebrowska (red.) 1979, 737; Turner i Helms 1999, 363n], a wśród nich przywołany już H. R. Schaffer:

Gdy dzieci stają się coraz starsze zaczynają tworzyć coraz większy wachlarz zróżnicowanych relacji międzyludzkich, wśród których szczególnie istotną rolę w ich życiu odgrywają więzi z partnerami w tym samym wieku [2005, 135],

Z rówieśnikami spędza się dużo czasu podczas obowiązkowych zajęć w szkole, ale można również bawić się, poznawać świat i siebie nawzajem bez udziału i nadzoru dorosłych, poza szkolą i domem rodzinnym. Częstokroć takie pozalekcyjne, nieobowiązkowe zajęcia i zabawy mają większą wartość i są bardziej atrakcyjne dla młodych ludzi, a co za tym idzie - mogą pełnić doniosłą rolę w procesie socjalizacji.

Poza czasem, jaki dzieci (i młodzież) spędzają z rówieśnikami, doniosłą rolę tych ostatnich można tłumaczyć typem relacji, jakie ich łączą. Zdaniem Schaffe-ra są to relacje poziome - w przeciwieństwie do relacji pionowych, które łączą dzieci z dorosłymi [Schaffer 2005, 136], Relacje pionowe mają miejsce wówczas, gdy „partner” (a raczej opiekun) interakcji posiada większą wiedzę i władzę, a jego rola sprowadza się do zapewnienia dziecku bezpieczeństwa i pomocy w rozwijaniu wiedzy i umiejętności. Relacje poziome natomiast nawiązywane są z osobami o tym samym statusie społecznym, a ich funkcje polegają głównie na nabywaniu umiejętności rywalizacji i współpracy, których dziecko nie mogłoby nabyć nigdzie indziej, a jedynie w towarzystwie równych sobie.

Miody człowiek spędza więc w szkole dużo czasu, przynależy do różnych grup koleżeńskich, działa w różnorakich organizacjach. Z kolegami można współpracować, podejmować wspólne zadania, ale można też rywalizować. We wszystkich tych działaniach konieczne jest przestrzeganie określonych zasad i norm, a młody człowiek musi nauczyć się egzystować z ludźmi spoza rodziny. Z tego między innymi powodu grupa rówieśnicza odgrywa niebagatelną rolę w życiu młodego człowieka, a wzorce pojawiające się w trakcie nawiązywania kontaktów społecznych w tych grupach mają ogromny wpływ na kształtowanie się młodzieży, jej systemu wartości, postaw i umiejętności. W grupie rówieśniczej dokonuje się więc również proces socjalizacji.

Poza domem rodzinnym i szkolą, młodzi ludzie kontaktują się także z innymi osobami, takimi jak członkowie dalszej rodziny, osoby duchowne, sąsiedzi, ekspedienci itd. Osoby takie mogą mieć większe lub mniejsze znaczenie w życiu młodzieży, ale kontakty z nimi są o tyle ważne, że mogą pełnić również ważne funkcje - pozwalają poznać innych dorosłych, którzy mogą stanowić wzory do naśladowania czy autorytety (zwłaszcza w przypadku, gdy rodzice tego nie zapewniają), budują świadomość istnienia innych ludzi, posiadających inne potrzeby, poglądy, zajęcia, obowiązki czy zawody - bez który ch nie dałoby się jednak funkcjonować. Innymi słowy budują poczucie przynależności do większych grup społecznych, która może przyczyniać się do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa, a także kształtują świadomość społeczną i wrażliwość na dru-