IMG53 (5)

O interpretacji i nadinterpretacji w archeologii 73

między informacjami o kulturze wyodrębnionej na jakimś terenie, przede wszystkim kulturze materialnej, a stwierdzeniami o etnicznym charakterze ludności tej kultury nie znajdujemy żadnego związku rzeczowego. Taki związek można na przykład znaleźć między formą pochówku a prawdopodobnymi elementami świadomości (zmiana form pochówku mogła z dużym prawdopodobieństwem iść w parze ze zmianą w sferze świadomości). Tak zatem w przypadku wspomnianej narracji „etnicznej” mamy niewątpliwie do czynienia z nadinterpretacją, podczas gdy w przypadku narracji o zmianach form pochówku zachodzi klasyczna, dopuszczalna interpretacja. Nadinterpretacje, jako efekt nie tyle zbyt swobodnej wyobraźni, ile przeświadczeń pozanaukowych (tak jak to miało miejsce z interpretacjami etnicznymi silnie powiązanymi z ideami politycznymi), są - jak wykazuje praktyka narracyjna 1 stałym elementem humanistyki.

Zakończę te skrótowe wywody dwoma cytatami. Jonathan Culler stwierdził, co następuje: „Byłoby niezmiernie smutne, gdyby obawa przed ‘nadinterpretacją’ kazała nam unikać lub tłumić w sobie stan zdziwienia grą tekstów i interpretacją: stan, który, moim zdaniem, jest w dzisiejszych czasach wyjątkowo rzadki, chociaż znajduje tak wspaniałe odbicie w powieściach i rozważaniach semiotycznych Umberto Eco”¹⁶. A oto, co powiedział Eco na koniec wspomnianej dyskusji nad jego referatem o interpretacji i nadinterpretacji: „Mimo oczywistych różnic w stopniu pewności czy niepewności każdy obraz świata (czy to będzie prawo naukowe czy też powieść) jest samoistną księgą otwartą na dalsze interpretaqe. Jednakże pewne interpretacje da się rozpoznać jako nieudane, ponieważ przypominają muła: niezdolne są do wytworzenia nowych interpretacji i nie można ich zestawić z tradycjami poprzednich interpretacji. Siła systemu kopernikańskiego nie wynikała jedynie z faktu, że wyjaśnia on pewne zjawiska astronomiczne lepiej od tradycji ptolemejskiej, lecz także z faktu, że - zamiast ukazać Ptolemeusza jako szaleńca i kłamcę i Kopernik wyjaśnia, dlaczego zbudowanie przezeń nowej interpretacji było uzasadnione”¹⁷.

I J. Culler, W obronie nadinterpretacji, [w:] U. Eco oraz R. Rorty, J. Culler, Ch. Broke-Rose, Interpretacja i nadinterpretacja... : 121.

!| U. Eco, Replika, [w:] U. Eco oraz R. Rorty, J. Culler, Ch. Broke-Rose, Interpretacja i nadinterpretacja... : 147.