IMG151 (5)

z tego sprawę BNF wydaje swoje kartoteki wzorcowe na dysku optycznym w formacie INTERMARC.

Interesujące wydaje się także przeanalizowanie kilku osobliwości rekordów haseł wzorcowych w bazie BN-OPALINE. Jest to baza dokumentów nieksiążko-wych BNF. Od roku 1987 wprowadzano do niej opisy map i planów, od roku 1988 grafiki i fotografii, od roku 1989 dokumentów Fonoteki Narodowej (nagrania dźwiękowe, wideo i dokumenty multimedialne). Kartoteki wzorcowe mogą również odnosić się do pewnych aspektów handlowych tych ostatnich dokumentów. Fonoteka Narodowa kontroluje swoją bazę BN-OPALINE za pomocą kilku kartotek wzorcowych. Utrzymuje ona przede wszystkim kartotekę wzorcową wydawców, dystrybutorów i znaków handlowych firm fonograficznych. Pozwala to na oddanie relacji, jakie istnieją między różnymi rodzajami odpowiedzialności za płytę: handlowej, prawnej, intelektualnej. Na przykład firma Polygram jest właścicielem praw do płyt Barclay, ale niektóre z nich są sprzedawane ze znakiem firmowym Vogue. Podobnie kartoteka wzorcowa nazw osobowych w Fonotece obejmuje nie tylko autorów dzieł muzycznych, ale również wykonawców. Troska o wyczerpujący charakter [danych] Fonoteki nakazuje umieszczać w hasłach wzorcowych dotyczących dyrygentów miejsca ich studiów muzycznych, jak również nazwy różnych zespołów, którymi dyrygowali. W tym ostatnim przypadku kartoteka wzorcowa zyskuje aspekt encyklopedyczny, bezwzględnie godny uwagi. Francuska Fonoteka Narodowa, podobnie jak BNF, wykorzystuje format INTERMARC (A).

Również w Niemczech przeprowadzono znaczące prace nad kartotekami wzorcowymi. Wspominaliśmy już o nazwach ciał zbiorowych (Gemeinesame Kórperschaftdaten — GKD), zgromadzonych w kartotece wzorcowej liczącej ponad 366 000 nazw ciał zbiorowych i 738 000 haseł. Kartoteka nazw osób urodzonych po roku 1500 zawiera 199 000 haseł (Personennamendaten — PND). Podkartoteki obejmujące średniowiecze (Personennamen des Mittelalters — PMA) i starożytność są w trakcie realizacji. Wreszcie Deutsche Bibliothek koordynuje prace nad kartoteką wzorcową haseł przedmiotowych (Schlagwortnormendaten — SWD), która jest zgodna z zasadami RSWK (Regeln fur Schlagwort Katalogisierung).

IFLA opublikowała w ramach projektu UBCIM dwie propozycje norm dotyczących kartotek wzorcowych związanych z projektem UNIMARC. Pierwsza z nich dotyczy zasad budowy hasła; często nazywa się ją GARE (Guidelines for Subject Authority and Reference Entries). Druga propozycja dotyczy struktury formatu kartotek wzorcowych: UNIMARC AUTHORITIES (1991). IFLA rekomenduje również Guidelines for Subject Authority and Refernce Entries (1993), które to zasady mają znormalizować sposób przedstawiania opisów wzorcowych w zakresie haseł opracowania rzeczowego.

Jest rzeczą niezaprzeczalną, że prace nad kartotekami wzorcowymi (nazw osobowych, ciał zbiorowych, tytułów ujednoliconych, haseł przedmiotowych), przyczyniły się w ostatnich latach do znacznego postępu w dziedzinie zinformatyzowanej kontroli bibliograficznej. Wiele bibliotek zainstalowało je w swoich lokalnych systemach, poprawiając w ten sposób kontrolę bibliograficzną. Jak zobaczymy

w rozdziale poświęconym sieciom, kartoteki wzorcowe odgrywają niezastąpioną rolę w katalogowaniu kooperatywnym.

4.7. Normy uzupełniające

Zdefiniowanie standardowego formatu nie rozwiązało wszystkich problemów kompatybilności danych bibliograficznych. Należy wziąć pod uwagę liczne inne normy. Odnoszą się one do danych bardzo specyficznych czy nawet do spraw dostępu do danych. Wymieńmy dla przykładu kilka z nich:

a)    Zestaw znaków

Koniecznie należy określić zestaw znaków, które mają być stosowane. Dla danych bibliograficznych zapisanych w alfabecie łacińskim stosowane są w zasadzie normy ISO 646 lub 5426 (rozszerzony alfabet łaciński). Oprócz tego niezbędne jest określenie znormalizowanego zestawu znaków do transliteracji alfabetów cyiy-lickiego, nordyckich itd.

b)    Kod krajów

Wyżej wspominaliśmy, że strefa pól stałej długości w formatach MARC zawiera kod kraju publikacji. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (International Standard Organisation — ISO) proponuje stosowanie normy ISO 3166--1981.

c)    Kod języków dokumentów

W zakresie kodów języków ISO proponuje również kilka norm, wymienionych w ISO R 639. Unormowanie to dotyczy jedynie języków współczesnych. Trzeba jednak pamiętać o problemie opisu dzieł w językach starożytnych.

d)    Normalizacja kodów klasyfikacyjnych

Bibliotekarze amerykańscy próbowali również znormalizować kody klasyfikacyjne, zwłaszcza Klasyfikację Dziesiętną Deweyą Klasyfikację Biblioteki Kongresu oraz Klasyfikację Narodowej Biblioteki Medycznej. Unormowanie to powinno zawierać odpowiedniości pomiędzy hasłami rzeczowymi i rozmaitymi klasyfikacjami. Wykaz ten nie jest jednak jeszcze wyczerpujący, jeśli chodzi o powyższe klasyfikacje.

e)    Normalizacja informacji o czytelnikach

Aby wprowadzić oszczędności i umożliwić jednolitą pracę na skalę ogólnokrajową Amerykanie podjęli próby normalizacji informacji dotyczących użytkowników bibliotek (patrons): nazwisko, imię, stanowisko, adres itd. Na normę taką czekają również niecierpliwie twórcy oprogramowania dla bibliotek. Została ona przyjęta na dorocznym kongresie bibliotekarzy amerykańskich w czerwcu 1995 roku.

f)    Normalizacja informacji dotyczących społeczności lokalnych

Bibliotekarze doszli do wniosku, że biblioteka, zwłaszcza publiczną jest

miejscem szczególnie uprzywilejowanym do udostępniania różnych informacji

153