IMG487 (4)

80 (De)Konstrukcje kobiecości

Jak widzieliśmy, na poziomie deklaratywnym feminizm liberalny głosi, iż nie ma różnic pomiędzy płciami, a te, które istnieją, stanowią produkt kultury i powinny zniknąć w przyszłości (androginia). Jednocześnie z tekstów tego nurtu wyłania się określona koncepcja „kobiet” (stanowiąca fundament działań) oraz ich indywidualnych pragnień, których spełnienie utrudnia dyskryminacja płciowa. Jednak w proponowanych sposobach przeciwdziałania nie dostrzega się innych czynników, które w równym, lub nawet w wyższym stopniu niż pleć, mogą wpływać na pozycję kobiet.

Krytyka feminizmu liberalnego

Koncepcje feminizmu liberalnego stanowiły przedmiot krytyki dla przedstawicielek innych nurtów. Szczególnie kwestionowały one bezkrytyczne przyjmowanie tradycyjnej myśli filozoficznej i teorii na temat istoty ludzkiej natury oraz akceptację męskich wartości jako ogólnoludzkich. Tak więc zarzucano temu feminizmowi, iż uznaje mężczyzn i wartości męskie za normę, próbując jedynie udowodnić, że kobiety w równym stopniu tę normę spełniają. A to oznacza podtrzymywanie istniejącego status quo.

Owo bezkrytyczne przyjęcie męskich standardów, u których podstaw leży tradycja filozoficzna oparta na normatywnym dualizmie dusza/ciało, prowadzi według Jean Bethke Elsthtain do zachęcania kobiet, aby stały się takie same jak mężczyźni, co tym samym potwierdza wyższość wartości tradycyjnie uznawanych za męskie. Przyjęcie męskiej perspektywy w feminizmie liberalnym sprawia, iż bardziej cenione stają się cechy i funkcje związane z męskością, natomiast te związane ze sferą prywatną, przypisaną kobietom, często są dewaluowane.

Elsthtain pokazuje, że wiele błędów feminizmu liberalnego bierze się z tego, że nie poradził on sobie z dylematem natura versus kultura. Stwierdzając, że za wszystkie różnice pomiędzy płciami odpowiedzialna jest kultura, feministki liberalne wciąż borykają się z problemem różnicy, która jest związana z kobiecą biologią. Zdaniem Elsthtain, unikano podjęcia tego problemu z obawy, że potwierdzenie istnienia różnic biologicznych mogłoby służyć usprawiedliwianiu podporządkowania i opresji kobiet. Jednak ich przemilczanie prowadzi do przesadnej wiary, że różnice pomiędzy płciami mogą zostać zniwelowane i przekroczone tylko dzięki instytucjonalnym zmianom (za: Tong 1995).

Jak słusznie zauważa Alison Jaggar, bezkrytyczne przyjęcie dychotomii cialo/dusza w ramach feminizmu liberalnego jest problematyczne nie tylko dlatego, że w konsekwencji prowadzi do dewaluacji cielesnych doznań i funkcji kobiet (somatofobia feminizmu liberalnego), ale też do politycznego solipsyzmu i sceptycyzmu. U podstaw myśli liberalnej tkwi mężczyzna, męskie wartości i doświadczenie, a budowane na nich przekonanie o samowystarczalności istoty ludzkiej ignoruje zupełnie biologię i sferę reprodukcji. Gdy weźmiemy pod uwagę fakt, że nie jesteśmy abstrakcyjnymi jednostkami, ale jednostkami współżyjącymi z innymi, a często też od innych zależnymi, okaże się, iż koncepcja „ja” jako racjonalnego działającego, którego wolność musi być zagwarantowana przez równe dla wszystkich prawo, jest z samej definicji niekorzystna dla kobiet. Jaggar pokazuje ponadto, iż feminizm liberalny, podobnie jak myśl liberalna ze swym poszanowaniem ludzkiej autonomii, nie bierze pod uwagę, że potrzeby czy cele jednostki mogą być społecznie konstruowane. Założenie, jakoby istniała jakaś przedspołeczna natura ludzka (racjonalne, obdarzone wolną wolą abstrakcyjne ,,ja”), jest nieprawdziwe, gdyż nie uwzględnia społecznego kontekstu, w jakim się owo „ja” rozwija (Jaggar 1988).

Abstrakcyjna i indywidualistyczna koncepcja „ja” promowana w ramach liberalizmu prowadzi zatem do przedkładania dobra indywidualnego nad dobro ogółu, co jest sprzeczne z realiami życia ludzkiego, w których jednostka jest częścią ogółu, często od niego zależną. Tym bardziej, że ów prymat dobra indywidualnego jest niezgodny z doświadczeniami kobiet, troszczących się o własne dzieci często kosztem siebie.