IMGG12 (2)

Jeśli wynurzam tu moje namiętności polityczne, to w tym celu by zakropiły światłem wszystko co nastąpi. Może dzięki temu jaśniejszym stanie się, że sposób, w jaki ustawiam sztukę wobec proletariatu, nie wynika z braku zainteresowania dJa polityki robotniczej, lecz jedynie z rozważań, jakie narzuca rzecz.

2

Dobra literatura socjalistyczna potwierdza politykę socjalistyczną nie przez to, te ją powtarza, lecz przez to, że ją uzasadnia, a uzasadniają własnymi wynikami, do których dochodzi odrębnością swych spojrzeń. Jedna z ról literatury w mchu robotniczym tkwi w tym: widzieć! Widzieć procesy życiowe w ich rzeczywistej naturze, w ich złożoności, w ich właściwościach powszechnych i w ich odchyleniach ku miejscom odrębnym, w ich biegu i w ich węzłach.

Sztuka, szukająca w proletariacie, musi patrzeć na proletariat inaczej niż polityka, która proletariatem operuje. Dla polityki jest proletariat jedną masą, którą uwzględnia się jedynie w jej postaciach i czynach zbiorowych; dla literatury masa ta powinna się różnicować, rozpadać na ludzi, w swych wyglądach, ruchach i losach zależnych od badanych warunków. Właśnie ta odrębność czyni pisarzy potrzebnymi w ruchu robotniczym. Oko literackie jest uzupełnieniem oka politycznego. Doszukuje się w zjawiskach pełni ich zawartości, nie poprzestając na kilku składnikach, jakie ze względu na skuteczność działania wolno w nich widzieć działaczowi. Rozdziera spojenia myślowe, które w celach propagandowych tworzy publicystyka, i szablony, które w celach organizacyjnych tworzy partia.

Z cech swego języka i swej budowy jest powieść najbardziej przystosowana do łapania czystego życia i ona to najwięcej mogłaby znaleźć w proletariacie. Wla < iwie jest tu jeszcze wszystko do dania. Dać robotników w prawdziwym stosunku do pracy, do kupców pracy i do towarzyszy pracy. Dać rodziny robotnicze wraz z zobrazowaniem niezwykle ciekawych stosunków wewnę-

trzno-rodzinnych i międzyrodzłnnych, i ścisłą obserwacją sprawdzić (rwsbść rodziny jako komórki społecznej. Dać miłość robotnic, jakież różną od tego, co wniosły w literaturę figury prostytutek, i może nie mniej różną od tego, co przepowiadały pierwsze teorie socjalistyczne. Dać oparty na tajemniczej sugestii stosunek robotników do partii i towarzyszy partyjnych. Dać robotników z ich prawdziwymi przygodami i przeżyciami droży źni mymi, strajkowymi czy złodziejskimi. Dać proces przeobrażania się szczęśliwców, którym udaje się wydostać z szeregów proletariackich. Dać łamistrajków i zdrajców. Dać powieść, która chciałaby ujrzeć robotnika na przełomie dwu epok. Jeszcze zniewolonego, ale już rozpętującego wolę własną.

„Sztuka w proletariacie" to olbrzymie, rozlegle powierzchnie, których brzegi, dopiero brzegi, odeptuje twórczość artystyczna. Na tym obrzeżu dawno już stanęła poezja, ale dzisiaj wejście jej na te tereny odbywa się pod szumem cyfr, którymi nazywamy nasze lata. Jednym s haseł czasu jest praca. Zatem także poezja pracy fizycznej. Sens?¹

Jeśli poezja żywi się człowiekiem, to Jakież może pozostać z dala od spraw, które stanowią większość dnia większości ludzi. Byłoby to śpiączką wrażliwości, tępotą oka lub niemocą.

Poezja przedwojenna miała już swego robotnika, ale jakież innym był on od robotnika poezji dzisiejszej. Tam jeden z wielu bólów żyda, istota słaba, przedmiot litości, tu czynnik siły, twórca życia. Opiewanie pracy fizycznej robotnika Jest opiewaniem Jego potęgi. Jest nim nie tylko ze względu na muskularneAć ramienia robotniczego, ale i ze względu na jego silę twórczą. Przetwarza świat wzniosła jego praca, która w kopalniach, odlewniach, fabrykach przemienia surową materię w twory, służące na tchnieniom ludzkim i ludzkiemu marzeniu. Praca robotnika daje naszej ziemi jej wygląd. I tym jest robotnik w dzisiejszej poezji. Już nie nędzarzem. Twórcą I

Poetycki sens zwrotu ku pracy fizycznej tkwi w nowości tematu i w jego możliwościach. Nic eksploatowany dotąd przez poe^ę teren kusić musi poetę. Ileż tu możliwych przyczajeń oczu, skoków wyobraźni I Jak rozległe obszary

* Si I n Ml ■ ■» I • Biot Imm Foofec    w    m    (Wnan im,, |»._M.

133