IMGg66

3.    Zapewne nie uczynimy z naszych uczniów dekkimatorów równych aktorom czy _na nauczycielowi. Niemniej jednak możemy uznać, że na ich stan biegłości składają się: a) umicj^ płynnego odtworzenia z pamięci całego wiersza bez pomyłek, b) uwzględnienie zastosowanej poetę wersyfikacji, c) trafne wydobycie sensu wiersza, d) różne u różnych uczniów uzdolnienia^ do „aktorskiej'* deklamacji.

4.    Możemy uznać, że na pierwszym etapie drogi do biegłości uczniowie powinni poa, i zrozumieć to wszystko, co wiąże się z okolicznościami, w jakich powstał Pan Tadeusz. Na dr» gim mają wyrobić sobie przekonanie o tym. że obcują z arcydziełem, i znaleźć tego dowod-, chodzi o przygotowanie smaku estetycznego, literackiego, poetyckiego uczniów. Dalszy etapi_; zapamiętanie wiersza. Kolejny to opanowanie kilku podstawowych technik deklamacji wynife jących z właściwości wersyfikacyjnych utworu, przypuszczalnego zamiaru poety i zamiaru sfe nego — niech wiersz oddziałuje na słuchacza tak. jak życzył sobie tego deklamujący. Gstalc to operowanie głosem w taki sposób, żeby łączyć znaczenie i właściwości estetyczne orc emocjonalne.

5.    Rozpatrując kolejne etapy przechodzenia od stanu ignorancji do stanu biegłości, moimi) zrobić listę wiadomości, umiejętności, a także przekonań, które żywić ma uczeń. Będzie to wiola o Panu Tadeuszu i o Mickiewiczu, z zakresu wersyfikacji, treści Koncertu Wojskiego, zapamiętam tekstu, umiejętności wypowiedzenia tekstu płynnie i z sensem itd.

6.    Zaplanujemy, od czego zacząć, jak pracować: poznanie życiorysu Mickiewicza z książki aj z wykładu nauczyciela? Może zacząć od wysłuchania wzorcowej deklamacji z płyty, a może oj głośnego przeczytania tekstu przez któregoś z uczniów i pogrążyć się w rozpatrywaniu trudnoia z jakimi czytający się borykał? Jaką drogę wybrać? Na te pytania odpowiada nauczyciel na podstaw swojej wiedzy pedagogicznej, usposobienia, doświadczenia. Do odpowiedzi na takie pytam przygotowują podręczniki pedagogiki, jak choćby ten.

7.    Umiejętność, do której zamierzamy doprowadzić naszych uczniów, jest złożona w dwojaka sensie. Po pierwsze, składa się z wielu umiejętności szczegółowych. Po drugie, opanowanie jednejjai warunkiem opanowania innej. Nadzorowanie i ocenianie procesu zdobywania tej złożonej umiejętności powinno mieć zatem na celu:

—    kontrolę i pomoc w usuwaniu przeszkód na drodze do opanowania poszczególny^ czynności składowych, np. wiernego zapamiętania tekstu, zapamiętania i zrozumienia treo fragmentu, zrozumienia roli fragmentu w całym poemacie i w całym zamyśle autorskim;

—    kontrolę i pomoc w łączeniu poszczególnych umiejętności składowych, np. zapamiętani! tekstu i recytowania go głośno, recytowania tekstu głośno z oddaniem znaczenia i uwzględnieniem właściwości wersyfikacyjnych.

Przechodzenie uczniów od poziomu ignorancji do poziomu biegłości w danym zakresie odbywa się dzięki rozmaitym, ale warunkującym się nawzajem czynnościom uczniów i nauczyciela, które z jednej strony opierają się na materiale nauczania, z drugiej wiodą do zmian w wiedzy ucznia, w jego systemie wiadomości i wartości. Mamy więc trzy podstawowe składniki wszelkich procesów pedagogicznych: ucznia, nauczyciela i materiał nauczania. Składniki te połączone są czynnościami obu partnerów; ucznia i nauczyciela. Prześledźmy na rysunku?, co jest materiałem i celem owych uczniowskich i nauczycielskich czynności wypełniających proces dydaktyczny.

Wyprowadźmy teraz twierdzenia, które rysunek ten połączył w system:

1.    Materiał nauczania stanowią wiadomości o obiekcie poznania, którym może być przedmiot, cecha, funkcja, wartość itd. Większość zmian psychicznych w uczniu, do jakich doprowadzić ma go szkoła, zachodzi w trakcie i w wyniku kontaktu ucznia z materiałem nauczania.

2.    Uczeń oddziałuje na materiał nauczania po to, żeby nadać mu znaczenie

I

MATERIAŁ NAUCZANIA (wiadomości o obiekcie poznania)

*T ~ ' Uczeń oddziałuje na materiał nadając mu znaczenie I

³ >

CZYNNOŚCI UCZNIA prowadzące do zmian w jego WIEDZY

WIADOMOŚCI

umiejscawiane w pamięci trwalej i przebudowują-

Rys. 7. Czynności w procesie dydaktycznym

WIADOMOŚCI z

pamięci trwałej wykorzystywanej do pracy z MATERIAŁEM NAUCZANIA

6
WIEDZA
UCZNIA
(regulacja poz-
nawcza; regu-
lacja emocjo-
nalna)

'f . o^N

3.    Znaczący materiał może wpłynąć na czynności ucznia, doprowadzając do zmian w jego psychice.

4.    Głównym zadaniem ucznia w trakcie uczenia się jest taka praca z materiałem nauczania, dzięki której zajdą w wiedzy ucznia trwałe, planowane przez nauczyciela zmiany.

5.    Przedmiotem czynności ucznia prowadzących do zmian w jego wiedzy są wiadomości zawarte w materiale nauczania oraz wzbudzone z jego pamięci trwalej.

6.    W trakcie pracy z materiałem nauczania w wiedzy ucznia zachodzą względnie trwałe zmiany: dodanie wiedzy nowej lub zmiany w wiedzy już posiadanej. Zmiany w wiedzy ucznia mogą polegać na tym. że powstają nowe zorganizowane całości — ustrukturyzowane i tworzące względnie odrębne jednostki, zbiory informacji — lub wzbogacają się już istniejące albo te już istniejące doskonalą się — wiedza w nich zawarta służy coraz lepiej i pozwala radzić sobie z nowymi i coraz trudniejszymi zadaniami. Zmiany obejmują wiadomości, umiejętności i wartości, a więc dwa systemy: poznawczy (wiem, że; wiem, jak; wiem, kiedy i dlaczego) oraz wartościujący (emocjonalne znaczenie przypisywane wiadomościom, stanowienie i wybór celów).

7.    Głównym zadaniem nauczyciela jest doprowadzić do złożonych zmian w wiedzy ucznia. Zmiany te powinny być dobrze określone jako cel kształcenia.

8.    Swoje czynności nauczyciel musi podporządkować informacjom o przebiegu procesu nabywania zmian przez ucznia i efektach tego procesu.

81