ingarden7

254

O poznawaniu dzieia literackiego

zauważą tylko, że o powodzeniu odnośnych badań decyduje w znacznym stopniu, by grupy dzieł, które bierzemy tu pad rozwagą, nie byiy tworzone w sposób mechaniczny, ze .wzglądu na* jakieś zewnętrzne okoliczności. Niewątpliwie często nie można rozpocząć badań inaczej, jak .wyznaczywszy sobie, w sposób raczej mechaniczny, grupę dzieł, których ogólny typ pragniemy zbadać. Ale wówczas należy to odgraniczenie uważać za jodynie tymczasowe, dla .pierwszej orientacji, które skłonni jesteśmy zarzucić w chwili, gdy badania typologiczne pokazują nam, iż albo w obrębie wyznaczonej grupy natrafiamy na zjawiska typologicznie sobie obce, albo też, że wzięliśmy grupę zbyt ciasną. Dotyczy to zwłaszcza badań typologicznych nad poszczególnymi kierunkami .literackimi, gdzie o zaliczaniu pewnych dzieł do jakiegoś kierunku rozstrzygają nieraz w praktyce okoliczności zewnętrzne, czasem w ogóle pozaliterackie. Jest to ważne, gdyż kurczowe trzymanie się granic raz wyznaczonej grupy prowadzi badania typologiczne na manowce, po prostu dlatego, że w obrębie wadliwie wyznaczonej grupy na próżno możemy się starać wynaleźć jakieś momenty..-.typowe, wspólne wszystkim indywiduom danej grupy. Szukamy wówczas czegoś, co się w ogóle nie da wynaleźć, albowiem jako typ ogólny dla danej grupy w ogóle nie istnieje. W związku z tym ważna iest rzeczą, by badania typologiczne były przeprowadzane w bliskim kontakcie z wynikami ogólnej (ontolo-giczncj), teorii dzieła literackiego, które tu, podobnie lak przy badaniach charakterologicznych nad poszczególnymi dziełami literackimi, mogą dostarczyć głównych wytycznych badań empirycznych. Charakterologia literatury — zarówno w odniesieniu do poszczególnych dzid, jak też i w swym dziale typologicznym — stanowi główny zrąb nauki o literaturze. Wiąże się ona z jednej strony z.krytyka iiteraokę, która może iei dostarczyć wiele cennych materiałów, z dru-zaś strony z.filozoficzna on toI nań] H^loin    N_a niej

zaś opierają się w pewnej mierze badania historyczne nad literatura.

#

i

r~

§ 7.

Z kolei należy przejść do

teraturze* Sa one bardzo różnorodne, toteż jest rzeczą wskazaną wy-

L

raźnie prlgranirzyr p^qy;zególne ioh. grupy, a zarazem uświadomić sobie różnicę między zagadnieniami charakterologicznymi (opisowymi) a historycznymi. Różność ich .nie wyklucza oczywiście zachodzenia rozmaitych związków między zagadnieniami obu grup badań li-

terackiego.lIdzle |u przędę wszystkim o pytanie

— - ? ■ ■    . ,,,

giazane z p o w s.t a n t e m |

terackich, ale związki te dopiero wtedy jasno się zarysują, gdy się wyraźnie przeciwstawi odmienny typ problematyki w obu działach nauki o literaturze. W tym celu omówię pokrótce niektóre grupy zagadnień historycznych.

—    " ⁱlt' i ■    ¹

a) Zagadnienia związane z . p o "

Tym sa mym ro z. wląza n ie ń as u waTjącyci insi ę prób ierna tó w domaga się takiego przygotowania psychologicznego, jakie historykom literatury z natury rzeczy nie jest zwykle dostępne. To samo dotyczy wyszkolenia w metodach badania psychologicznego. Byłoby przeto najlepiej przekazać te badania.psycholog ii i uznać ją w tym punkcie za ^riauke^nomocnićża, dla historii literatury. Należy przy tym pocłkre-śTTcT~że materiały, którymi rozporządzamy dla wyjaśnienia procesu twórczego, są na ogól nie tylko niewystarczające, ale zarazem bardzo niepewne i nieraz bardzo pośrednie. Nic dziwnego, że w praktyce które dla wyjaśnienia psychicznej genezy dzielą nie przynoszą pra-.wie nic pozytywnego. Tylko w nieliy/.nych wypadkach możemy sierdzić proces powstawania d źTe FiTna materiale ściśle lltę.r.ą_c-k i m. Zdarza się mianowicie, że posiadamy, rękopis .„autora z...BUr ‘prawicami na nim zrobionymi albo też szereg kolejnych redakcji danego dzieła. Wówczas istotnie ręr.żeiriy zbadać 'różne fazy powstawania ostatecznej postaci dzieła, proces, history.cznoj^.natury^ą..cy więcej, w 1 i t era ćTTTm materiale utrwalany i..,datycz_ący samego dzieła, nie zaś takichlub innych ukrytych przed nami przeżyć autora. Owocne próby badań w tym kierunku nieraz podejmowano.

b) W związku z omówioną .właśnie gpvipj ,zagadnień .pozostają zagadnienia dotyczące wpływów L zależności pomiędzy dziełami jod---njsgo autora a autorem innych dfr.ieł Zagadnienia te mieszczą się

środkiem pomocniczym iest tu dokładne opracowanie charaktero-.'

poAisr^mc ocfeiA

kich warunkach stworzył dane dzieło. M. in. potrzebnej .w pewne wiadomości o autorze, jego slTU'kturze psychicznej, stanie, w jakim się zna jdował przy pisaniu swego dzieła^ Zbyt obszerne jednak dociekania nad psychicznym procesem tworzenia dzieła grożą w praktyce badawczej historyka literatury pewnymi niebezpieczeństwami. Badania te bowiem należą nie do nauki o literaturze, lecz do d s v c h o lo e M. a w szczególności do pewnego jej działu, | mianowicie do historyczne j psychologii i n d y w i cl u a l n e j.

kończy sie bardzo często na zebraniu newnei ilości plotek o autorze,

właściwie w grupie a) pod tytułem ,'warunki, w jakich pow.

stawało

bednym

dzieło". Godzi się jednak tę grupę osobno wymienić. Nlezbedrr

lvptVwr i ZAK^WOfl PoMi^oZr' oc

;£onłć>c? iłwTORA

>4 ąutpac/n zewtt

PtlCfc

' r7yz >TXC