Kopia SSA42100

83

Odrodzenie klasyki

spekt z czterema zamkami”. Jeszcze później, w 1499 r., wystawiono trzy rzymskie komedie, w których pojawiają się „potężne budowle z blankami” wykonane przez artystów Fina i Bernardina Marsigli. W tych przedstawieniach i w sztukach granych w 1502 r. pomost sceniczny miał od czterech do pięciu stóp wysokości.

W innych miastach urządzano podobne sceny. W Bolonii, według listu Floriana Dulfo do księcia Mantui datowanego 16 lipca 1496 r., wystawiano farsę, w której był

lazurowy gwiaździsty firmament, piękniejszego odeń nie zdołałby żaden malarz ani rzeźbiarz, ani geniusz ludzki wyobrazić sobie ani wykonać.⁷

Opis przedstawień w Rzymie, Ferrarze i Bolonii należy starannie rozważyć, tutaj bowiem mamy podstawy sceny renesansowej i nowoczesnej. Przede wszystkim zobaczmy, czy istnieją jakieś ilustracje, które mogłyby nam pomóc. Otóż ilustracje takie znaleziono, zgodnie z przewidywaniami, w wydaniu Terencjusza opublikowanym w Lyonie w 1493 r. pod kierunkiem Jodocusa Badiusa Ascensiusa oraz w weneckim Teren-cjuszu z 1497 r. W pierwszym z nich każdą sztukę ozdabia szereg drzeworytów przedstawiających różne epizody akcji. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że są to tylko fantastyczne wyobrażenia artysty, jednak dokładniejsze przestudiowanie ujawnia fakt, że musiały być one wzięte bezpośrednio z rzeczywistych przedstawień tych sztuk. Wskazuje na to głównie ugrupowanie samych drzeworytów. Zwróciwszy uwagę na il. 37b i c przekonamy się, iż w ciągu ilustrowanej tu komedii sceneria jest stała. Składa się ona z tylnej ściany utworzonej z pięciu kolumn podtrzymujących cztery okrągłe luki, przy czym przestrzeń pomiędzy kolumnami zamknięta jest przez kurtyny, które można odsuwać, jak to pokazuje il. 37c, i poza którymi znajdują się malutkie pokoiki z oknami w głębi, jak to widać w innym drzeworycie. Każdy przedział oznacza oddzielne miejsce akcji albo ściślej — oznacza dom (domus lub mansio) jednej z postaci sztuki — Carini, Chreme(tis), Chrisidds, i Do(mus) Sy-monis, jak wypisano pod czterema hakami. Z boków tylnej ściany, czyli proscenium, stoją dwa posążki symbolizujące Feba i Libera, całość zaś znajduje się na prostym pomoście scenicznym na kozłach. Kiedy przechodzimy od drzeworytów z Anartanki do tych, które ilustrują inne sztuki, spostrzegamy, że wprawdzie ogólna zasada oprawy scenicznej utrzymuje się, ale faktyczne urządzenia są różne. To właśnie każe przypuszczać, iż pochodzenie całej tej serii rycin jest czysto teatralne, bo chociaż ilustracje zmieniają się od komedii do komedii, to jednak w ramach poszczególnej sztuki .z danej serii są one stałe. Tak więc w Samodręczycielu urządzone są cztery przedziały z zasłonami, ale nie w prostej ścianie, lecz w figurze o trzech