kupisiewicz dydaktyka ogólna2

266 Dydaklyka ogólna

Terapia pedagogiczna

Terapia pedagogiczna może być stosowana bądź indywidualnie, bądź zbiorowo.

Nauczyciel, znając braki w zakresie opanowania materiału nauczania przez poszczególnych uczniów, posługuje się różnymi formami pracy w celu usunięcia tych braków. Może np. polecić uczniom wykonanie odpowiednio zindywidualizowanych prac domowych, prowadzić indywidualne konsultacje, otaczać słabszych uczniów specjalną opieką w czasie lekcji, uzgadniać z rodzicami wspólną linię oddziaływań dydaktyczno-- wychowawczych itd. Jeżeli te sposoby pracy indywidualnej nie zapewnią mimo wszystko spodziewanych rezultatów i uczeń w dalszym ciągu będzie wykazywał braki w zakresie takich czy innych partii materiału nauczania, nauczyciel powinien go wówczas skierować do odpowiedniej grupy wyrównawczej.

Wskazane jest, aby zajęcia w grupach wyrównawczych odbywały się po lekcjach na terenie szkoły. Ich celem jest zlikwidowanie ujawnionych u poszczególnych uczniów opóźnień w nauce. W grupach tych uczniowie powinni pracować samodzielnie pod kierunkiem nauczyciela. Dobór ćwiczeń dla każdego ucznia musi być przy tym tak pomyślany, aby mógł on wyrównać braki i w konsekwencji aktywnie uczestniczyć w pracy klasy. Zarówno plan zajęć w grupach, jak i uzyskiwane wyniki należy omawiać w czasie zebrań rad klasowych. Znajomość błędów popełnianych przez uczniów, ujawnianych dzięki stosunkowo częstej kontroli ich postępów w nauce, stanowi dodatkowy czynnik umożliwiający nauczycielom indywidualizowanie nauczania w grupach wyrówmawczych.

Skład grup wyrównawczych nie powinien być stały. Dobrze więc jest, gdy uczniowie biorą w nich udział dopóty, dopóki nie uzupełnią stwierdzonych przez nauczyciela braków. Niektórzy uczniowie pracują równocześnie w dwóch, a nawet w trzech grupach wyrówmawczych, np. z języka polskiego, matematyki i fizyki. Z tego względu rozkład i organizacja zajęć poszczególnych grup muszą być przedmiotem szczególnej troski ze strony kierowmictwa szkoły. Najlepiej jest, gdy zajęcia w grupach wyrównawczych stanowią stałą pozycję w tygodniowym rozkładzie zajęć szkoły.

Bardzo przydatne w pracy nad usmvaniem luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów okazują się teksty programowane. Ponieważ dotyczą tematów, w zakresie których uczniowie wykazują określone braki, pozwalają im one pracować samodzielnie w stosowmym dla każdego tempie, a rówmocześnie zmuszają ich do sytematycznej samokontroli i samooceny uzyskiwanych rezultatów^. Przeprowadzone badania empiryczne wykazały, że właśnie ta forma likwidowania opóźnień w nauce stanowa skuteczne uzupełnienie zajęć prowadzonych w grupach wyrów-nawczych (Kupisiewicz, 1972, s. 324 i nast.; Karpińska, 1999, s. 165 i nast).

Typowym przykładem racjonalnie zastosowanej terapii pedagogicznej są opisane niżej zajęcia w grupie wyrównawczej z matematyki.

Na podstawie obserwacji oraz dzięki badaniom wyników nauczania przeprowadzonym na zakończenie tematu „Działania na ułamkach zwykłych" nauczycielka stwierdziła, że 6 uczniów prowadzonej przez nią ldasy wykazuje znaczne braki w opanowaniu materiału programowego objętego wspomnianym tematem. Próby podjęte w celu usunięcia tych braków' przez samych uczniów' nie doprowadziły do spodziewanych rezultatów. W tej sytuacji skierowano całą szóstkę na zajęcia w' grupie wyrównawczej z matematyki, ustalając uprzednio charakterystyczni' dla każdego z nich rodzaj braków.

Okazało się, że uczeń Z.B. nie umiał porównywać ułamków o różnych mianownikach, nie rozumiał funkcji kreski ułamkowej, miał duże trudności z doda-waniem i odejmowaniem ułamków o mianownikach niebędących liczbami pierwszymi oraz nie opanow'ał techniki sprowadzania ułamków do najprostszej postaci. Przyczyną trudności w ostatnim z wymienionych zakresów' była nieumiejętność wyszukiwania największego wspólnego mianownika.

Uczeń B.D. wykazywał podobne braki, a oprócz tego miał jeszcze kłopoty z dzieleniem ułamków zwykłych.

A.M., trzeci z kolei uczeń, którego skierowano na zajęcia w grupie wyrównawczej z matematyki, nie opanowali tylko czynności mnożenia ułamków zwykłych przez liczby mieszane. W jego przypadku przyczyną błędów' była nieumiejętność dokonywania zamiany liczb mieszanych na ułamki niewłaściwa. Ponadto uczeń ten mylił się często w tabliczce dzielenia.

Pozostali trzej uczniowie, to znaczy K.N., D.S. i L.Z., wykazywali braki w zakresie wyszukiwania najmniejszej wspólnej wielokrotnej i największego wspólnego dzielnika. Te wiaśnie braki utrudniały im sprawne dodawanie i odejmowanie ułamków o różnych mianownikach oraz porównywanie ułamków.

Analiza braków ujawnionych przez nauczycielkę w wiadomościach i umiejętnościach matematycznych omawianej grupy uczniów'wykazała, że są one dwojakiego rodzaju: po pierwoze - wspólne dla większości uczniów w grupie (wyszuki-w'anie najmniejszej wspólnej wielokrotnej i największego wspólnego dzielnika, dodawanie i odejmowanie ułamków' o różnych mianownikach, zwłaszcza o mianownikach niebędących liczbami pierwszymi, oraz porównywanie ułamków o różnych licznikach i mianownikach) i po drugie - charakterystyczne tylko dla poszczególnych uczniów' (funkcja kreski ułamkowej w ułamku, upraszczanie ułamków', dzielenie ułamków zwykłych, mnożenie ułamków zwykłych przez liczby mieszane, niedostateczne opanowanie tabliczki dzielenia).

Stosownie do wykrytych braków' należało więc tak przygotować tematykę zajęć w' grupie wyrównawczej, aby najpierw' usunąć zaległości typowe dla wszystkich uczniów, a dopiero później przejść do likwidow'ania błędów' indywidualnych. Tak też postąpiła nauczycielka. W czasie pierwszych dwóch spotkań powtórzyła z uczniami cechy podzielności liczb, przerobiła na tablicy po kilkanaście przykładów' na wyszukiwanie najmniejszej wspólnej wielokrotnej i największego wspólnego dzielnika oraz wykonała szereg ćwiczeń na dodawanie i odejmowanie ułamków' o różnych mianownikach. Natomiast na następne dwie godziny zajęć w grupie wyrów'naw'czej przygotowała zestawy ćwiczeń uwzględniające te rodzaje błędów, które popełniali poszczególni uczniowie. Pierwsze dwie godziny pracowomo wdęc zbiorowo (uczniowie kolejno rozwiązywali przy tablicy zadania wspólne dla wszystkich), w czasie zaś ostatnich dwóch spotkań każdy uczeń pracował indywidualnie pod kierunkiem nauczycielki.

Pod koniec zajęć w grupie wyrównawczej raz jeszcze przeprowadzono sprawdzian wiadomości. Okazało się, że tylko uczeń A.M. nie zdołał uzupełnić braków