lichtarski (63)

126

A. Potcngał i dptłałnołź gołpodarcia prrcduybiorUwi

wczesnego zużywania się poszczególnych obiektów i przywracanie im ich pierwotnych możliwości wytwórczych. Remonty mogą być przeprowadzane przez własne służby remontowe przedsiębiorstwa lub też ich wykonanie może być zlecane wyspecjalizowanym jednostkom remontowym. Spadek wykorzystania zdolności produkcyjnej wielu przedsiębiorstw przemysłowych (w związku z transformacją systemu gospodarczego) oraz postęp techniczny powodują ograniczenie zakresu i częstotliwości wykonywania remontów. Te zjawiska oraz dynamiczny rozwój rynku usług remontowych wywołał konieczność restrukturyzacji działalności w tym zakresie. W wielu przedsiębiorstwach (szczególnie dużych i państwowych) służby remontowe zostały wydzielone i funkcjonują jako spółki świadczące usługi zarówno na rzecz przedsiębiorstw macierzystych, jak i innych podmiotów gospodarczych, co pozwala na pełniejsze wykorzystanie mocy przerobowych tych spółek W innych przedsiębiorstwach (szczególnie mniejszych) nastąpiło bądź całkowite zlikwidowanie służb konserwacyjno-remontowych, bądź też poważna ich redukcja. Najczęściej pozostawiano w nich personel zarządzający gospodarką konserwacyjno-remontową, którego zadaniem jest wyszukiwanie usługodawców, uzgadnianie z nimi zakresu i kosztów remontów, kontrola ich przeprowadzenia oraz dokonywanie rozliczeń za wykonane prace. Ze służb wykonawczych pozostawiono jedynie stanowiska mechaników zmianowych, wykonujących drobne napraw7- W zależności od zakresu czynności wyróżnia się remonty bieżące, średnic i kapitalne. Największy zakres występuje w ramach remontu kapitalnego, najmniejszy zaś w remontach bieżących, przy tym między zakresem remontu a stopniem zużycia powinna występować ścisła zależność. Remonty kapitalne, szczególnie w kolejnych cyklach remontowych, powinny być połączone z modernizacją. Należy przy tym pamiętać, iż każdy kolejny remont kapitalny jest droższy, a cykle remontowe są coraz krótsze. Pojawia się wówczas problem wyboru formy odnowy środka trwałego między remontem kapitalnym a wymianą starego środka trwałego na nowy. Podstawą podjęcia decyzji co do formy odtworzenia określonego środka trwałego powinien być rachunek ekonomiczny. Prostymi (statycznymi) metodami tego wyboru są metody oparte na rachunku kosztów. Metod tych jest wicie. Jedną z najczęściej stosowanych formuł jest nierówność [6, s. 188], której spełnienie potwierdza opłacalność remontu kapitalnego:

C-K> P_mxt_r(K,-KJ,

gdzie:

C — cena nowej maszyny,

A' — planowany koszt kapitalnego remontu,

P_m - produkcja uzyskana, za pomocą nowej maszyny w ciągu roku,

/, - długość cyklu remontowego wyremontowanej maszyny,

K, - koszty eksploatacji na jednostkę produktu przy zastosowaniu wyremontowanego środka trwałego,

A', — koszty eksploatacji przypadające na jednostkę produktu wytworzonego przy zastosowaniu nowego środka trwałego.

Formułę tę można wzbogacić o dodatkowe założenia, dotyczące np. długości cykłu remontowego czy wielkości produkcji w obiektach starych i nowych.

Do metod rozwiniętych (dynamicznych) rachunku opłacalności wyboru między remontem kapitalnym starego środka trwałego a jego wymianą na nowy (restytucja) należą metody oparte na badaniu przepływów pieniężnych. Powinny być one stosowane przy rozważaniu formy odnowy obiektów o dużej wartości (prezentację tych metod znaleźć można w [3, s. 102-106]).

Remonty bieżące i średnie zwykle są mało kosztowne, a okres wyłączenia poszczególnych obiektów z użytkowania jest stosunkowo krótki, więc na ogół ocenia się ich przeprowadzenie jako opłacalne w porównaniu do wymiany tych środków trwałych na nowe, w przypadkach wątpliwych (szczególnie przy remontach średnich o zakresie zbliżonym do remontu kapitalnego) stosuje się te same metody badania opłacalności ich przeprowadzenia jak dla remontów kapitalnych.

Optymalizacja działalności przedsiębiorstw w zakresie odnowy środków trwałych będących w ich dyspozycji jest istotnym warunkiem wzrostu racjonalności gospodarowania tyra czynnikiem produkcji. Należy przy tym pamiętać, iż środki trwałe, stanowiąc najmniej mobilny element potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa, najczęściej „usztywniają" jego produkcyjną i pozaoperacyjną działalność. Wyznaczają one bowiem podstawowe przebiegi technologiczne oraz metody wykonawstwa, ograniczając je do tych. które są możliwe przy ich zastosowaniu ze względu na zespół cech. którymi dysponują. Środki trwale najczęściej określają również wymagania dotyczące rodzajów i jakości stosowanych surowców i materiałów, jak również decydują o ilości fi jakości) pracy żywej, jaka musi być zaangażowana do realizacji określonej działalności [2, s. 80]. ŹDIatego też procesy restrukturyzacyjne polskich przedsiębiorstw powinny dotyczyć szczególnie tych dziedzin działalności gospodarczej, gdzie obserwuje się „bariery popytu" na produkty wytwarzane przez te przedsiębiorstwa. Powinny się one zacząć od dokonania przeglądu, a polem selekcji środków trwałych, która pozwoliłaby na wyeliminowanie obiektów zbędnych, ich komasowania, a także przemieszczenia terytorialnego. Działania te mogłyby doprowadzić do wygospodarowania powierzchni produkcyjnych, magazynowych i biurowych, które mogłyby przynieść zysk dzięki dzierżawie, ich wynajęciu lub sprzedaży innym podmiotom gospodurczym lub stanowić aport wnoszony do innych firm. Konieczność restrukturyzacji polskich przedsiębiorstw będzie wymagać gruntownych zmian, dotyczących zarówno struktury środków trwałych, podejmowania decyzji — odtwarzać i modernizować czy wycofywać z użytkowania całe linie technologiczne - oraz znacznie ściślejszego dostosowania możliwości technicznych parku maszynowego do potrzeb rynku.

Wyniki produkcyjne i ekonomiczne przedsiębiorstw zależą więc w poważnej mierze od całokształtu gospodarowania środkami trwałymi Dobór odpowiednich środków trwałych, w tym szczególnie ich części aktywnej, tj. maszyn, aparatów i urządzeń, oraz ich harmonizacja, prawidłowe rozmieszczenie i wzajemne dopasowanie pod względem możliwości technicznych w poszczególnych fazach

__