Maśliński4998

rego, nietrwałość oligonukleotydów, wysokie koszty itp.). W onkologii ważną przeszkodą jest wielogenowy charakter choroby: oddziałując na pojedyncze onkogeny, trudno doprowadzić do bezpośredniego zniszczenia nowotworu. Dlatego coraz większą wagę przywiązuje się do kombinowanych strategii leczniczych prowadzących do eliminacji komórek nowotworowych w mechanizmie pośrednim. Techniki terapii genowej są na przykład wykorzystywane do uzupełnienia jednocześnie prowadzonych prób leczenia nowotworów za pomocą immunoterapii (tzw. immunoterapia genowa).

Celem takiego kompleksowego działania jest stymulacja układu odpornościowego, który ma zniszczyć komórki nowotworowe. Pierwsze próby polegały na trans-fekcji komórek nowotworowych genami cytokin wzmagających odpowiedź przeciw-nowotworową, np. IL-2, IL-12, GM-CSF i TNF-o. Alternatywnie transfekowano odpowiednimi genami nie komórki guza, lecz naciekające jego tkankę limfocyty cytotoksyczne (ang. tumor infiltrating tymphocytes - TILs). Odmianą tej strategii leczniczej jest pobranie komórek nowotworowych z organizmu chorego i ich trans-fekcja ex vivo genami kodującymi cząsteczki układu zgodności tkankowej MHC, cząsteczki kostymulujące układ immunologiczny (np. CD40, białka powierzchniowe rodziny B7: CD80 i CD86) oraz - co wydaje się szczególnie obiecujące - swoiste antygeny nowotworowe. Chorym onkologicznym wstrzykuje się następnie zmodyfikowane komórki guza. Z pomocą tych tzw. szczepionek genowych, próbuje się wygenerować wydajną odpowiedź przeciwnowotworową ze strony swoistych limfocytów cytotoksycznych, które w mechanizmie reakcji krzyżowej mają odszukać i zniszczyć komórki guza obecne w organizmie chorego.

Technika ta podlega różnym modyfikacjom. Do sporządzenia szczepionek genowych, można np. posłużyć się komórkami nowotworowymi wprowadzonymi w stan apopto2y (co nasila ich immunogenność) lub lizatami z tych komórek.

Coraz większe nadzieje w obecnie opracowywanych protokołach immunoterapii genowej wiąże się z zastosowaniem komórek dendrytycznych, które prezentują antygeny limfocytom T, aktywując je, uczulając i dostarczając sygnał do proliferacji. Szczepionki genowe nowszej generacji próbuje się więc wytwarzać, poddając fuzji komórki nowotworowe chorego z komórkami dendiytycznymi - własnymi (auto-logicznymi) lub innej osoby (allogenicznymi, niezgodność w zakresie układu MHC działa jak adiuwant immunologiczny). W miejsce całych komórek nowotworowych można wprowadzać do komórek dendrytycznych geny dla antygenów nowotworu, mieszaninę mRNA lub lizat z komórek guza, a także pochodzące z ich rozpadu ciałka apoptotyczne. Komórki dendiytyczne uzyskuje się w większych ilościach, izolując je z organizmu i namnażając, albo różnicując monocyty krwi obwodowej za pomocą zestawu odpowiednich cytokin (IL-4, GM-CSF).

— PODSUMOWANIE

W rozdziale przedstawiono podstawowe zagadnienia etiopatogenezy nowotworów, zwłaszcza odnoszące się do genetycznej koncepcji, iż nowotwory są przykładem zaburzenia homeostazy w zakresie proliferacji i różnicowania tkanek. Wielokrotnie, przedstawiając wyniki badań podstawowych, nazywanych też „teoretycznymi”, nad karcynogenezą, korzystano z okazji, aby wskazać na ich bezpośrednią przydatność we współczesnej diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu nowotworów złośliwych u ludzi.

W tej części nie zostały szczegółowo omówione zagadnienia immunologa nowotworów, które znajdzie Czytelnik w podręcznikach immunologii, ani nowoczesne kierunki badawcze profilaktyki, która słusznie zakłada, że obecnie powinno się położyć główny nacisk na takie działanie, aby w ogóle nie dopuścić do rozwoju choroby nowotworowej.

18. DZIAŁANIE CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH

Lech Markiewicz

Człowiek jest nieustannie narażony na działanie czynników fizycznych i chemicznych, zarówno występujących naturalnie, jak i wytwarzanych sztucznie. W wielu przypadkach ich działanie jest niezauważalne lub nie powoduje patologicznych reakcji organizmu. Wraz z rozwojem techniki zwiększa się natężenie tych czynników, co powoduje, że ich działanie staje się wyraźniejsze. Jako przykład można wymienić znaczenie hałasu lub promieniowania jonizującego. W warunkach naturalnych sygnał akustyczny stanowi informację ze strony środowiska i nie wpływa szkodliwie na funkcjonowanie organizmu. Wysokie natężenie dźwięku może jednak doprowadzić do uszkodzenia narządu słuchu. Człowiek również jest przystosowany do naturalnego promieniowania jonizującego, ale wielokrotne zwiększenie dawki wywiera szkodliwy wpływ na tkanki, a nawet jest przyczyną rozwoju choroby.

-DRGANIA AKUSTYCZNE

—— HAŁAS

Bodźce akustyczne, traktowane jako dźwięki powstające i rozprzestrzeniające się w ośrodku sprężystym, przenoszą określoną ilość energii mechanicznej, która może przekształcić się w energię cieplną. Działanie to przede wszystkim wiąże się z pobudzeniem swoistego receptora w narządzie słuchu, co w powiązaniu z artykułowaniem mowy umożliwia komunikowanie się. W otoczeniu człowieka w szczególnych warunkach powstaje bodziec o znacznym natężeniu, który może wywołać szkodliwe następstwa. Najogólniej mówi się wówczas o hałasie. Hałas jest uważany za dźwięk szkodliwy dla zdrowia. Przyjętym wskaźnikiem poziomu natężenia hałasu jest decybel (którego wartość progowa dla 1000 Hz wynosi 10“¹⁶ W • cm"²). Przykłady poziomu natężenia dźwięku z różnych źródeł są przedstawione w tabeli 18.1.

Dźwięk, w zależności od jego natężenia, wywołuje reakcje fizjologiczne i patologiczne. Istnieje jednak różna wrażliwość osobnicza, ponieważ przy tych samych wartościach fizycznych bodźca dla jednych osób jest on przykry (hałas), a dla innych pożądany (np. muzyka dyskotekowa).

971