na dz z pol030

.

.

■

.

ROZDZIAŁ II

PROBLEM ORGANIZACJI SPOŁECZNEJ

Problem organizacji społecznej grup ludzkich zasiedlających w różnych okresach pradziejów obszary ziem polskich jest szczególnie skomplikowany. Mimo to szeroko rozumiana problematyka społeczna weszła na trwałe do kwestionariusza pytań kierowanych pod adresem źródeł archeologicznych. Dotychczasowa ustalenia na temat organizacji społecznej grup ludzkich w kolejnych okresach chronologicznych są jednak zbyt schematyczne, jednostronne oraz postrzegane przez pryzmat teorii materializmu historycznego. Z uwagi na fakt, iż obowiązują one w dalszym ciągu na gruncie archeologii, w pierwszej części tego rozdziału przedstawię dotychczasowe ustalenia na temat przemian społecznych zachodzących w różnych okresach, w drugiej natomiast zaprezentuję wdasne propozycje w tym zakresie.

Badając stanowiska paleolityczne odkryte na dzisiejszych ziemiach polskich archeolodzy doszli do wniosku, iż grupy ludzkie zasiedlające poszczególne osiedla liczyły od 15-20 osobników'. Ich członkowie byli powiązani, jak się zakłada, więzami rodowymi, w których podstawowym rodzajem więzi społecznej była przynależność do danej społeczności, oparta na linii matki - matrylinearność. Wynikała z tego faktu niewątpliwie duża rola kobiety w społeczeństwach paleolitycznych, udokumentowana znaleziskami figurek przedstawiających postacie kobiece. U schyłku paleolitu nastąpić miała zmiana organizacji społeczności rodowych. Funkcję podstawowej jednostki społecznej przejąć miała rodzina złożona z 4-6 osób. Przemiany te miałyby potwierdzać znacznie mniejsze niż w górnym paleolicie rozmiary obozowisk i poszczególnych szałasów mieszkalnych. W rodzinie tej coraz silniejszą rolę miał odgrywać mężczyzna, zanikają występujące dawniej dowody roli kobiety.

Podobna struktura społeczna panować miała na obecnych ziemiach polskich w środkowej epoce kamienia.

W młodszej epoce kamienia (neolicie) stosunki społeczne miały ulec ewolucji. We wczesnym okresie podstawową jednostką był ród liczący od 20 do 130 osób. zamieszkujący w osadzie złożonej z kilku domostw. Podstawową jednostkę takiego rodu tworzyć mieli członkowie „wielkich rodzin" zamieszkujący we wspólnej chacie, wchodzący w skład rodzin podstawowych. Ród taki działał wspólnie na obszarze o powierzchni około kil-