47605 na dz z pol053

.

r

ROZDZIAŁ I MODEL GOSPODARKI

Omówiony poprzednio model gospodarki rolnej dominujący w okresie wpływów' rzymskich na obecnych ziemiach polskich oceniany jest jako statyczny. a ewentualne, przypadające na ten okres zmiany przygotowujące przyszły przełom gospodarczy są do tej pory nieuchwytne. Symptomem owego przełomu miało być wprowadzenie we wczesnym średniowieczu uprawy żyta, okutych narzędzi płużnych, ulepszonej uprzęży końskiej, umożliwiającej szersze wykorzystywanie konia jako siły roboczej. Według Henryka Łowmiańskiego, do którego koncepcji odwołują się archeolodzy ..postęp, jaki zaznaczył się w agrotechnice we wczesnym średniowieczu, nie wyrażał się we wprowadzeniu jednej postępowej innowacji o zasadniczym znaczeniu, ale polegał na wystąpieniu całego ich kompleksu zarówno w sposobach uprawy ziemi, jak w zakresie narzędzi”. Tymczasem, jak starałem się to pokazać w' rozdziałach poprzednich, wszystkie znane we wczesnym średniowieczu narzędzia jak i techniki uprawy ziemi stosowane były na obszarach Europy Środkowej już w starożytności, czasami nawet od wielu wieków. Wydaje się więc, iż przełom gospodarczy we wczesnym średniowieczu nie mógł być spowodowany jedynie innowacjami technicznymi. Przygotowywany był on przez wiele tysięcy lat dzięki stopniowemu przystosowywaniu się wzorów uprawy ziemi do zmieniających się lokalnie warunków środowiskowych. W ten sposób zaadaptowało się wiele technik uprawy ziemi, co stwarzało możliwości równoległego wykorzystywania kilku stref ekologicznych.

Najbardziej charakterystyczną dla wczesnego średniowiecza formą eksploatacji środowiska przyrodniczego było dwukrotne powiększenie powierzchni pól uprawnych przypadających na jednego mieszkańca ówczesnych ziem polskich. Pozwalało to na uprawę nisko plonujących zbóż, z której w tych warunkach można było wygospodarować pewne nadwyżki. Przełom w stosunku do okresów wcześniejszych polegać więc musiał na tym. że ugorowy' system uprawy zbóż z orną obróbką ziemi stał się dominującym elementem gospodarki żywnościowej. Trudno jest nam obecnie ustalić. w jakim zakresie był on stosowany we wczesnym średniowieczu. Drugie miejsce po zbiorach z upraw ugorowych zajmowały - zdaniem niektórych badaczy - plony z wypalanych w lasach pól, zwłaszcza w rejonach intensywnych zasiedleń na nieokupowanych do tej pory terenach. Pamiętać bo-