Nartowska Różnice indywidualne0068

dów gorzej niż ich rówieśnicy zapamiętują wierszyki i słowa piosenek; utrwalają jedynie ich fragmenty bądź w ogóle nie zapamiętują pomimo wielokrotnych powtórzeń.

Dzieci te w różnorodny sposób zachowują się w obliczu ppisanych trudności. Na przykład starsze dzieci „opowiadają” treść wierszyka przeplatając zapamiętane słowa własnymi. Inne starają się unikać tego rodzaju zadań, wykręcają się lub odmawiają uczenia się wierszyków. Przy wspólnym śpiewaniu starają się powtarzać słowa za kolegami lub w ogóle nie śpiewają albo tylko ruszają ustami (te sprytniejsze z najstarszej grupy).

Opisywane dzieci słuchając tego, co nauczycielka czyta lub opowiada, już po krótkim czasie zaczynają się kręcić, zajmować czymś innym, a nawet odchodzą od zasłuchanej grupy dzieci. Wówczas podejrzewa się je o brak zainteresowań,

0    samowolę lub trudności w koncentracji uwagi. Okazuje się jednak, że w innych sytuacjach potrafią z uwagą uczestniczyć w zajęciach grupy lub w wielkim skupieniu wykonywać samodzielne zadanie. Te różnice w koncentracji uwagi w zależności od zadania występują dlatego, że dzieci z zakłóceniami percepcji słuchowej muszą włożyć znacznie większy wysiłek w śledzenie toku opowiadania niż inne dzieci; nic więc dziwnego, że po krótkim czasie skupienia męczą się, wyczerpują, gubią słowa i przestają rozumieć treść czytanego tekstu.

Również z tych samych powodów ocenia się je jako dzieci nieposłuszne, gdyż nie wykonują poleceń nauczycielki skierowanych do całej grupy. Tymczasem nie są one zdolne do wyodrębnienia

1    „wyłowienia” z gwaru panującego w grupie słów i zdań ważnych w danym momencie, przez co nie zawsze rozumieją polecenie nauczycielki. Opóźnienia w rozwoju mowy są tym czynnikiem, który rzutuje w znacznym stopniu ną rozwój myślenia słowno-pojęciowego. Dziecko z trudem przyswajające nowe słowa określające właściwości przedmiotów i stosunków między nimi, wolniej wykształca pojęcia, a słowo nie służy mu jako narzędzie myślenia; dzieci te przede wszystkim myślą poprzez działanie. Ponieważ w wieku przedszkolnym myślenie ma charakter kon-kretno-obrazowy lub wyobrażeniowy, a w niewielkim stopniu pojęciowy, negatywne skutki opóźnień rozwoju mowy dla kształtowania się myślenia są w tym okresie mniej widoczne niż w okresie szkolnym. Tym niemniej jesteśmy często skłonni oceniać negatywnie poziom intelektualny dziecka wyłącznie na podstawie jego niewystarczających lub dość prymitywnych wypowiedzi. Dotyczy to przede wszystkim najstarszej grupy przedszkolnej. W ocenach tych należy być bardzo ostrożnym, gdyż, na przykład, brak umiejętności określenia słowami związków zachodzących między trzema obrazkami niekoniecznie jest dowodem, że dziecko tych związków nie rozumie. Może się okazać, że bardzo dobrze i szybko ułoży obrazki we właściwej kolejności. Dzieci, u których mowa wykształciła się z opóźnieniem, wykazują często niższy poziom myślenia na materiale werbalnym niż na materiale konkretnym lub przy posługiwaniu się symbolami ; (już w okresie szkolnym) nawet wtedy, gdy opóźnienia mowy zostały względnie wyrównane. Związek między rozwojem mowy i myślenia jest tak ścisły i na tyle złożony, że zawsze musimy liczyć się z tym, że opóźniony rozwój mowy został spowodowany niskim poziomem myślenia. Tę właśnie zależność Stwierdza się często

143