NoB5

172 NAUKA O BOGU

jednoznacznie również relacją — nie jest doskonałością relacji w ogóle.

Augustyn formułuje zasadę, która później zostanie przejęta przez sobór we Florencji jako obowiązujący pewnik brzmiący następująco: w Trójcy Świętej „wszystko jest jednym, gdzie nie zachodzi przeciwstawność relacji" (omniaque sunt unum, ubi non obviat relationis oppositio)^3S.

Przez odkrycie, że istotą wzajemnych boskich relacji jest miłość, Bóg w Trójcy stał się nam rzeczywiście bliższy. Terminologia filozoficzna kieruje nasze spojrzenie na życie Boga w sobie i wyostrza je zarazem „ekonomicznie". Bóg staje się bowiem poznawalny jako miłość ku nam, która znalazła nie-prześcigniony wyraz w objawieniu Chrystusa. Bóg nie jest Bogiem zamkniętym w sobie, lecz rodzącym w sobie i dla nas życie, bytującym w miłości Bogiem. W tym leży Jego właściwa i najgłębsza tajemnica, która sprawia, że teologia trynitama zawsze będzie nieporadną, jakkolwiek teologicznie niezbędną próbą myślenia. Augustyn był tego świadomy. Nieprzypadkowo jego często tak abstrakcyjne i wymagające największego wysiłku od czytelnika wywody w De Trinitate kończą się modlitwą do „Boga w Trójcy Jedynego". Przytoczmy tu jeden choćby przykład.

Wychodząc z zasad wiary „szukałem Ciebie jak potrafiłem, na ile dałeś mi zdolności, pragnąłem dojrzeć rozumem to, w co wierzyłem, i wiele roztrząsałem, wiele się trudziłem. Panie, Boże mój, jedyna moja nadziejo, wysłuchaj mnie, abym, zmęczony, nie utracił chęci szukania Ciebie, lecz gorliwie szukał Twego oblicza. Daj mi siłę szukania, któryś pozwolił się odnaleźć i dałeś nadzieję, że coraz więcej będziemy Ciebie znajdować. Staje przed Tobą moja siła i moja bezsiła: zachowaj pierwszą, uzdrów drugą! Staje przed Tobą moja ^{1 2} wiedza i moja niewiedza. Tam, gdzie mi otwarteś, przyjmij mnie, gdy wejdę; gdzie zamknąłeś mi dostęp, otwórz, gdy zapukam. O Tobie chcę pamiętać, Ciebie poznać, Ciebie kochać"³.

4.6    Pochodzenie Ducha Świętego —

problem Filioąue

4.6.1    Warunki teologiczne⁴

Porównując greckie i łacińskie ujęcie Symbolu Konstantynopolitańskiego (381 r.) zauważamy w artykule trzecim poważną różnicę⁵. O Duchu Świętym mówi się:

Takat grecki	T«kat łaciński
to ek tou Patros ekporeuomenon który od Ojca pochodzi	qui ex patre Filioąue procedit który od Ojca i Syna pochodzi

Łaciński dodatek Filioque włączony został do symbolu po raz pierwszy w roku 653 (VIII synod w Toledo). Przyjęły go Kościoły Galii, Hiszpanii i Anglii. Poprzez Galię dotarł on również do niemieckiej Frankonii. Rzym wzbraniał się. Dopiero cesarz niemiecki Henryk II (uznany później za świętego) uzyskał od papieża z okazji swej koronacji w roku 1014 zgodę na przyjęcie praktyki frankońskiej. Od tego czasu Filio-que wchodzi w skład łacińskiej wersji wielkiego wyznania wiary.

lilii;

1

³⁸ Dekret dla jakobitów z roku 1442 (DH 1330). U Augustyna Civ,

2

9, 10.

3

   Trin. 15, 28, 51; tekst niemiecki wg BKV, Aug. XII, 331 n.

4

   Por. s. 265, a także w niniejszym podręczniku traktat VIII pt.: Pneuma-tologia, rozdz. 4.3.3.

5

   DH 150; tzt D 2/1, nr 55.