Obraz
7

38 IV. Środki sprawowania władzy

możliwości korzystania z takiej groźby i do rzeczywistego sięgania do zapowiadanej przemocy. Normy prawa są postrzegane jako ustalające: to, co należy, a czego nie należy czynić pod groźbą sankcji, co jest nakazane, a co jest, w danych okolicznościach, zakazane. Tego typu rozwiązania przez cale wieki dominowały w prawie zarówno tworzonym przez organy władzy w państwie, jak i w innych strukturach władczych (np. w kościołach i związkach wyznaniowych). Normy tego typu określane bywają jako prawo twarde (hard law). Od dawna jednak obok prawa twardego funkcjonowało prawo miękkie (soft law). Przybiera ono postać zaleceń, dyrektyw, zbioru zasad (np. dobrych obyczajów kupieckich), wskazówek itp. Ich przestrzeganie jest dobrze widziane i polecane, ale nie stanowi obowiązku, którego zaniedbanie pociągnęłoby za sobą sankcję w postaci na przykład uwięzienia, utraty majątku, grzywny. Ignorowanie norm tego rodzaju naraża na trudności w obcowaniu z innymi podmiotami, grozi odrzuceniem, bojkotem, niechęcią i ostracyzmem, odstręcza od wchodzenia z ich naruszycielem w trwalsze stosunki itp. Jakkolwiek mowa tu

0    prawie, to w istocie określenia hard law i soft law odnoszą się do rozmaitego typu norm społecznych funkcjonujących w strukturach władztwa publicznego, a niekiedy także poza nimi.

47.    Uporządkujmy katalog środków sprawowania władzy z punktu widzenia częstotliwości posługiwania się nimi w naszych czasach:

na pierwszym miejscu pojawia się manipulowanie informacjami;

na drugim - odpowiednia, władcza dystrybucja pozostałych dóbr egzystencjalnych i moralnych;

na trzecim - zagrożenie przemocą, w tym fizyczną, i jej użycie.

48.    Niektóre doktryny polityczne i kierunki badawcze dosyć wyraźnie rozróżniają dwie sytuacje - władzę (stosunki władcze)

1    wpływy (power and influence). Jakie znaczenie ma to rozróżnienie? Istnieją zwolennicy tezy, w myśl której jest ono zasadnicze. Co innego być kimś, kto sprawuje władzę, a co innego kimś, kto ma tylko wpływy. Gdy sprawuje się władzę, można uzyskać takie zachowania podmiotu podporządkowanego, jakich nie uzyskałoby się, gdyby nie oddziaływanie władcze. Oddziaływanie to jest elementem koniecznym, ale i wystarczającym dla uzyskania określonych zachowań. Natomiast w stosunkach, w których występują wpływy, nie osiąga się takich zachowań. To, czego należy racjonalnie oczekiwać, to tylko zachowań zbliżonych do tych, które chciałoby się narzucić i stanów rzeczy zbliżonych do tych, które chciałoby się osiągnąć. Występuje tu zatem zasadnicza różnica stopnia skuteczności. Ten, kto sprawuje władzę może osiągnąć to, co chce. Jeśli nie osiąga, znaczy to, że władzy w rzeczywistości nie sprawuje. Ten, kto ma wpływ, zamierzonego stanu rzeczy z reguły w pełni nie osiąga; osiąga go jedynie w jakimś stopniu, w jakiejś mierze.

49. Istnieją zwolennicy tezy, wedle której nie ma w społeczeństwach współczesnych żadnych ośrodków władzy w znaczeniu podmiotowym ani żadnej władzy w znaczeniu relacjonalnym. Istnieją jedynie wpływy - większe lub mniejsze - trwa jedynie gra wpływów. Decyzje, które zapadają w strukturach społecznych, są wypadkową ścierania się wpływów - niczym więcej. Nie ma nikogo, kto by w sposób ostateczny, na zasadzie wyłączności, przesądzał o pewnych celach (stanach rzeczy) publicznych (politycznych) i środkach prowadzących do tych celów. Zapadające w różnych strukturach społecznych decyzje są kompromisem między ludźmi i grupami społecznymi, realizującymi swoje zamiary w takich granicach, w jakich jest to możliwe, gdy dysponuje się odpowiednimi środkami wpływów. Trudno jednak uznać, że ci, którzy dysponują wpływami, oddziaływają na procesy władcze w tym samym zakresie i w tym samym stopniu. Pola tych oddziaływań bywają bardzo różne. To, na czym zależy jednym, nie jest przedmiotem zainteresowania innych. Tak na przykład grupa biznesmenów, która chciałaby uzyskać korzystne decyzje dotyczące inwestycji energetycznych, może być całkowicie obojętna na to, jakie działania zostaną podjęte w sferze upowszechniania kultury, choć w obu przypadkach chodzi o decyzje leżące w zasięgu uprawnień organów państwa. Gdy jedni podejmują usiłowania, by wpłynąć na to, kto zostanie biskupem ich diecezji, inni bardziej zainteresowani są uzyskaniem imprimatnr władz kościelnych na