Obraz
8

40 IV. Środki sprawowania władzy

wydawanie jakiegoś czasopisma. Zróżnicowanie siły, z jaką wpływa się na treść i inne ważne okoliczności (np. czas) podjęcia rozmaitych decyzji władczych, jest oczywiste. Podczas gdy jedni mogą doprowadzić zaledwie do zaznajomienia się osoby (organu) podejmującej decyzję z przedstawionymi jej dokumentami, inni są w istocie podmiotami wspólokreślającymi treść tej decyzji. Ponadto wpływ może mieć charakter okazjonalny albo stały. Tak na przykład wokół niejednego absolutnego monarchy formowały się długo utrzymujące się na szczytach władz państwa dworskie ka-maryle złożone z dostojników świeckich i duchownych oraz doradców, których znaczenie w państwie było wręcz kluczowe.

50. Rozróżnienie władzy i wpływów jest istotne wówczas, gdy badamy funkcjonowanie grup nacisku, grup wpływów, lobbies, grup zorganizowanych interesów w strukturach państwowych i ich oddziaływanie na parlamenty, partie polityczne lub rządy. Spójrzmy od tej strony na starania producentów papierosów, prowadzone pod sztandarami walki o wolność słowa. Ich celem jest przeciwstawienie się prawnemu zakazowi reklamowania wyrobów tytoniowych. Reklama bowiem sprzyja powiększeniu sprzedaży i osiąganiu odpowiednich zysków; prowadzona jest więc w interesie producentów. Czy jednak producenci papierosów sprawują władzę państwową? Wyobraźmy sobie, że uzyskali, co chcieli -ustawodawca postanowił nie wprowadzać zakazu reklamy ich produktów. Czy podjęcie takiej decyzji jest przejawem władzy (władzy - w znaczeniu relacjonalnym lub proceduralnym) czy tylko wpływu na postanowienia władz (władz - w znaczeniu podmiotowym)? Wyobraźmy sobie także, że trwa walka między grupami interesów: grupą (organizacjami) producentów alkoholu i papierosów oraz organizacjami tych, którzy dbają o zdrowie publiczne, moralność, czyste środowisko naturalne. Skutkiem starcia interesów jest decyzja parlamentu o zakazie reklamy papierosów i alkoholu, ale tylko w elektronicznych środkach masowego przekazu, nie w prasie zatem lub na przykład na przystankach autobusowych. Powstaje pytanie: kto rządzi, kto decyduje w sprawie niewielkiej, co prawda, bo tylko reklamy: czy ten, kto decyzję podjął, czyli parlament, czy ci wszyscy, którzy w różnym stopniu na treść owej decyzji wpłynęli, uzyskując wynik pośredni - między zakazem całkowitym a całkowitym dozwoleniem.

51.    Rozróżnienie, o którym mowa. przyjęło się - zwłaszcza w liberalnej socjologii amerykańskiej - wiele lat temu. Lecz niektórzy tamtejsi badacze mają wątpliwości, czy można sensownie mówić o ludziach władzy, klasie rządzącej, elicie rządzącej itp. Na pytanie: Who governs?, pada odpowiedź: „Rządzą wszyscy w takim stopniu, w jakim uzyskali wpływ na decyzje podejmowane w różnych strukturach społecznych”. Badania Roberta Dahla, prowadzone w latach sześćdziesiątych w pewnym miasteczku, doprowadziły go do przekonania, że w miasteczku tym (tak jak w wielu innych, a może nawet w całym państwie) w zależności od tego, jakie decyzje są podejmowane, zapadają one w różnych gremiach, pod wpływem różnych oddziaływań społecznych realizowanych przez różne grupy, stowarzyszenia, związki. A zatem nie ma żadnej grupy rządzącej, nie ma żadnego skoncentrowanego rządzenia; istnieje natomiast rozproszona gra wpływów, starcie interesów, z którego wynika decyzja ostateczna. Można zatem mówić o poliarchii, wielowładztwie. Poliarchia jest zjawiskiem typowym dla współczesnych państw o reżimie demokratycznym.

52.    Są tacy, którzy na rzecz patrzą inaczej. Jasno rozróżniają władzę i wpływy jako dwie odmienne jakościowo sytuacje. Twierdzą, iż istnieje coś takiego, jak ostateczna decyzja i centrum decyzyjne - centrum władcze, władza. Ktoś decyzję jednak podejmuje; tym kimś jest jakaś grupa, osoba, instytucja. Nawet jeśli decyzja zapada w rezultacie kompromisu wynikającego ze starań pochodzących z różnych stron i od różnych ośrodków, ma ona swojego ostatecznego autora. Nie należy odrzucać więc teorii wpływów, ale nie należy także odrzucać pojęcia „władza”. Podzielam ten pogląd.

53.    Na pytanie: „Kto rządzi?”, różni badacze zjawisk społecznych odpowiadali różnie: klasa panująca, elita rządząca, klasa polityczna, elita władzy, grupa menedżerska, nomenklatura lub nowa klasa (to odnośnie do ZSRR i innych państw socjalistycz-