obraz4 (115)

To wyrażenie znaczy po prostu, że rzeźby, witraże, freski były ilustracjami dogmatycznej interpretacji Pisma. Jeśli wielka sztuka chrześcijańska miesza się ze sztuką bizantyjską i ze sztuką romańską (które były sztuką ikony i symbolu), to wielka sztuka katolicka (stanowiąca bazę całej wrażliwości estetycznej Zachodu) miesza się z „realizmem” i z ornamentyką gotycką, jak również z ornamentyką i ekspresjonizmem baroku. Malarzem „triumfu Kościoła” był Rubens, a nie Andriej Rublow czy nawet Rembrandt.

*

W ten sposób w zaraniu myśli współczesnej, w chwili, w której Rewolucja Francuska wstrząsnęła podstawami kultury Zachodu, spostrzeżono, iż zachodnie obrazoburstwo wyszło z sześciu wieków „postępów świadomości” znacznie wzmocnione. O ile dogmatyzm litery, empiryzm myśli bezpośredniej oraz sejentyzm semiologiczny są rozbieżnymi nurtami obrazoburstwa, o tyle wspólne skutki ich działań umacniały się nawzajem w biegu dziejów. Jest to również owo nagromadzenie „trzech stanów naszych zasadniczych koncepcji”, które stwierdzi Augustę Comte ⁴³, a które położy podwaliny pod pozytywizm XIX stulecia. Bowiem pozytywizm, który Comte wyprowadza z bilansu historii myśli zachodniej, jest jednocześnie dogmatyzmem „dyktatorskim” i „klerykalnym”, jest myślą bezpośrednią na poziomie „faktów rzeczywistych” w przeciwieństwie do „chimer”, oraz jest legalizmem scjentystycznym ^u.

Nawiązując do wyrażenia, które Jean Lacroix ⁴⁵ zastosował do pozytywizmu Augusta Comte’a, można by powiedzieć, że postępujące „zawężenie” pola symbolicznego doprowadziło na początku XIX wieku do koncepcji i roli symbolizmu nadmiernie „ograniczonego”. Słusznie można by zapytać, czy te „trzy stany” będące stanami postępu świadomości nie są trzema etapami zaćmienia, a zwłaszcza alienacji ducha. Dogmatyzm „teologiczny”, konceptualizm „metafizyczny” wraz z jego ockham i stycznymi przedłużeniami i wreszcie „pozytywistyczna” semiologia są tylko stopniowym zamieraniem ludzkiej władzy wchodzenia w stosunki z transcendencją, władzy naturalnego pośrednictwa symbolu.

4*