Obraz1 (27)

mi jądrami motorycznymi, zwłaszcza przez jądra podstawy, w ten bowiem sposób rodzą się jego zdaniem „wzorce działania” (chodzenia, golenia się, grania na skrzypcach i tak dalej). Obwody neuronowe odpowiedzialne za te wzorce nazywa „taśmami ruchowymi”. Wszystkie czynności umysłowe — nie tylko robienie czegoś, ale także spostrzeganie, przypominanie sobie i wyobrażanie — mają charakter „ruchowy”. W książce I ofthe Vortex Lli-nas wielokrotnie mówi o muzyce, a zwłaszcza o jej wykonywaniu, ale również przywołuje takie swoiste postacie wyobraźni muzycznej jak nieoczekiwane pojawianie się piosenki czy melodii.

Procesy neuronowe stanowiące podstawę tego, co nazywamy tworzeniem, nie mają nic wspólnego z racjonalnością. Mówiąc inaczej, kiedy przyglądamy się temu, jak mózg produkuje twórczość, widzimy, że nie jest to żaden proces racjonalny; tworzenie nie wyrasta z rozumowania.

Powróćmy do naszych taśm ruchowych w jądrach podstawy. Przypuszczam, że te ośrodki nie zawsze czekają na to, aby z układu wzgórzowo-korowego, od Ja, przyszło zamówienie na określoną taśmę [...]. Jądra podstawy są czynne nieprzerwanie, wymieniając się między sobą taśmami ruchowymi i ich fragmentami. Z uwagi na osobliwe, pełne blokad powiązania między owymi jądrami stanowią one nieustający generator szumu motorycz-nego. Zdarza się, że jakiś wzorzec czy jego składnik bez wyraźnego odpowiednika emocjonalnego pojawia się na poziomie układu wzgórzowo-korowego.

„I wtedy — konkluduje Llinas — znienacka słyszymy w głowie jakąś piosenkę albo nie wiadomo dlaczego chce nam się zagrać w tenisa. Niektóre rzeczy po prostu nam się przydarzają i już”.

Psychiatra Anthony Storr z wielką elokwencją pisze w książce Musie and the Mind o swej muzycznej wyobraźni, zastanawiając się, „czemu może służyć muzyka roz-

I >rzmiewająca w głowie nie tylko nieproszona, ale czasami 11.1 przekór naszym chęciom?”. Jego zdaniem jej efekt jest bardzo pozytywny. „Odgania nudę, sprzyja rytmiczności i wchów, zmniejsza zmęczenie”. Pobudza też ducha i jest dla niego nagrodą. Muzyka przywołana z pamięci, pisze .* Uorr, „oddziałuje w dużej mierze jak muzyka napływająca ze świata zewnętrznego”. Dodatkową z niej korzyścią H‘st podkreślanie myśli, które inaczej umknęłyby niezauważone lub zostały zrepresjonowane, i w ten sposób pełni limkcję podobną do marzeń sennych. Ostateczny wnio-rk Storra brzmi, że spontaniczna wyobraźnia muzyczna icst „korzystna” i „biologicznie adaptacyjna”.

Nasza zdolność do muzycznej wyobraźni opiera się na niezwykle wrażliwych i wyrafinowanych układach lej odbierania i zapamiętywania, w czym człowiek daleko przewyższa wszystkie inne naczelne. Układy te, jak się wydaje, są uczulone na pobudzenia ze źródeł nie tylko zewnętrznych, ale także wewnętrznych, takich jak wspomnienia, emocje, asocjacje. Co więcej, nasuwa się przypuszczenie, że żadne inne systemy percepcyjne nie mają wbudowanych w siebie tendencji do spontaniczności i reprodukcji. Codziennie widzę swój pokój i jego m neblowanie, a przecież nigdy nie pojawiają się one jako „obrazy umysłowe”, nie słyszę też „na zapleczu” umysłu szczekania psa ani ruchu ulicznego, nie czuję zapachu wyimaginowanej potrawy, aczkolwiek wszystkiego tego doświadczam codziennie. Znienacka pojawiają mi się w pamięci fragmenty poezji czy jakieś oderwane zdania, ale pod względem bogactwa i spontaniczności nie może się to równać z wyobrażeniami muzycznymi. Być może (“hodzi tu nie o swoiste cechy układu nerwowego, lecz o specyfikę samej muzyki: o jej tak odmienny od mowy rytm, kontur melodyczny i ojej specyficznie bezpośredni związek z emocjami.

To naprawdę bardzo dziwne, że wszyscy w różnym stopniu mamy muzykę w głowie. Jeśli Nadzorcy Arthu-

59