Obraz6

\\u ROMANTYCZNA ESTETYKA

rozpisanym przez paryskie Towarzystwo Literackie, wziął również udział Adam Mickiewicz, proponując inskrypcję wyrażającą autentyczny podziw i szacunek dla zmarłego, która jednak (może z racji obszerności) nie została wyryta:

Maurycy Mochnacki. Obywatel polski. Wroga moskiewskiego tajnymi związkami, księgami jawnie wydawanymi, najgorętszymi wystąpieniami, orężem gnębił, szarpał, nękał. Dla ojczyzny więzienie, rany, wygnanie wycierpiał. Gdy po upadku państwa pracował nad spisaniem dziejów Polski, zbieraniem materiałów do historii ostatniej | wojny, zrealizowaniem zamysłu, w toku pracy zmarł w roku..., kiedy t ciałl *«™»_niewierzyło się tak wielkiemu duchowi. Miał lat... Towarzy-

II. ROMANTYCZNA ESTETYKA

Rozprawy literackie z „Dziennika Warszawskiego". Aktywna działalność krytycznoliteracka Mochnackiego (pomijając epizod współpracy z „Astreą” w 1823 roku i przygodne publikacje w innych czasopismach) przypada na okres współpracy z „Dziennikiem Warszawskim” (dalej: DW; 1825— —1826), „Gazetą Polską” (dalej: GP; 1827—1829) i „Kurierem Polskim” (dalej: KP; 1829—1830) — romantycznymi czasopismami, powstałymi w dużej mierze dzięki staraniom Mochnackiego, który też był ich czynnym redaktorem. Należy stwierdzić, że szczególnie intensywna praca redakcyjna przy tworzeniu „Dziennika Warszawskiego” znakomicie przygotowała go do podjęcia roli zawodowego krytyka literackiego, teatralnego i muzycznego. Wówczas to zdobył rozległą wiedzę z zakresu filozofii, historii powszechnej, estetyki i historii literatury, pogłębił znajomość języka francuskiego i niemieckiego oraz twórczo rozwinął warsztat krytycznoliteracki, opracowując oryginalną koncepcję poezji romantycznej.

¹⁷ Cyt. za: A. Mickiewicz, Dzieła, t. 13: Pisma różne, oprać. L. Płoszewski, Warszawa 1955, s. 219, 266.

Na łamach „Dziennika Warszawskiego” w latach 1825— —1826 opublikował 14 rozpraw, artykułów i recenzji. W najbardziej znanych, przedrukowanych w niniejszym wyborze, rozprawach O duchu i źródłach poezji w Polszczę (DW 1825,1.1, nr 2) i Niektórych uwagach nad poezją romantyczną z powodu rozprawy Jana Śniadeckiego (DW 1825, t. II, nr 5, 7) zaproponował nowatorski program literatury romantycznej zbudowany na gruzach estetyki klasycyzmu. Znaczenie koncepcji Mochnackiego ujawnia się w całej pełni dopiero przy uwzględnieniu ówczesnej sytuacji w literaturze i estetyce. Mickiewicz swoimi Balladami i romansami (1822) oraz Dziadami cz. II i IV (1823) ukazał nie znaną dotąd wizję nowej literatury, odmienił wrażliwość literacką młodego pokolenia i zainspirował umysły młodych pisarzy, znacząco wpływając na twórczość m.in. Józefa Bohdana Zaleskiego, Antoniego Edwarda Odyńca, Seweryna Goszczyńskiego czy Stefana Witwickiego. Tymczasem w estetyce polskiej, szczególnie w latach 1823—1824, dostrzec można pewną stagnację. Otóż po wcześniejszym okresie ostrej wymiany poglądów, naznaczonym m.in. rozprawą Kazimierza Brodzińskiego O klasyczności i romantycz-ności tudzież o duchu poezji polskiej (1818), która de facto zainicjowała spór romantyków z klasykami i gwałtowną diatrybę przeciw tejże rozprawie skierowaną przez Jana Śniadeckiego w artykule O pismach klasycznych i romantycznych (1819) — utworzyły się około 1820 roku dwa opozycyjne stronnictwa estetyczne: liberalnych zwolenników koncepcji literatury narodowej, czerpiącej inspirację zarówno z tradycji klasycyzmu, jak i z nowszej estetyki sentymentalno-roman-tycznej (Kazimierz Brodziński, Franciszek Wężyk, Franciszek Salezy Dmochowski) oraz konserwatywnych obrońców klasycyzmu (Kajetan Koźmian, Ludwik Osiński, Wincenty Nie-mojowski), którzy jednak, poza wspomnianym wystąpieniem Śniadeckiego, unikali raczej publicznych wypowiedzi, okopując się w literackich salonach i w państwowych urzędach, skąd