Obraze7 (2)

214 UCZENIE Się JAKO AKTYWNI PMETWAHANIt IHFOtmCII

często może on błędnie je rozumieć (Davey, 1987). Trudności te można przezwyciężyć tylko wtedy, jeżeli uczeń dzięki wysiłkowi w nauce, to znaczy poprzez intensywne i regularne ćwiczenia w czytaniu będzie w stanie zautomatyzować rozpoznawanie znaczenia słów. Jeżeli uczeń w trakcie czytania nadal robi nieumotywowane przerwy i nie czyta płynnie, wyraźnie sygnalizuje, że stopień zautomatyzowania tej czynności nie rozwinął się u niego w wystarcząjącym stopniu. Oznacza to, że musi on nadal wkładać zbyt wiele wysiłku w przetworzenie przeczytanego tekstu. Przerwy w czytaniu dowodzą, że pamięć krótkotrwała nie jest jeszcze gotowa na przetworzenie dalszych części tekstu (Samuels, 1988).

He informacji może zostać zmagazynowane w tym systemie pamięciowym w czasie od dwudziestu do trzydziestu sekund?

4.1.2.2

Pojemność magazynowania — ograniczenia

Pojemność magazynu pamięci krótkotrwałej jest relatywnie mała. George Miller w swojej klasycznej rozprawie (1956) po zapoznaniu się z wynikami eksperymentów stwierdził, że dorosły człowiek może przechowywać w tym spichlerzu równocześnie około siedmiu jednostek informacyjnych (+/-2). Gdyby Miller poprzestał na wykazaniu ograniczoności pojemności pamięci krótkotrwałej, prawdopodobnie jego rozprawa nie spotkałaby się z większym zainteresowaniem. Jednak poszedł on o krok dalej, przedstawiając w sposób przekonujący, jak przekroczyć te wąskie granice. Jedna jednostka informacyjna może mianowicie zawierać więcej lub mniej pojedynczych informacji, a więc na przykład siedem bezsensownie następujących po sobie znaków, ale również tę samą liczbę słów lub sensownych zdań. U dzieci pojemność zapamiętywania jest znacznie mniejsza: trzylatki potrafią zapamiętać na krótko tylko trzy cyfry, pamięć krótkotrwała siedmiolatka może już magazynować pięć cyfr, podczas gdy w wieku około jedenastu lat dziecko zapamiętuje przynajmniej tyle co dorosły (Gagne i in., 1993). Granice pamięci roboczej wyraźnie ujawniają się u dzieci w pierwszych klasach szkoły podstawowej, jeżeli nie zautomatyzowały one jeszcze czytania. Nąj-większa część systemu magazynującego jest wówczas wykorzystywana do tłumaczenia znaków wizualnych na głośne wypowiedzi językowe. Z tego powodu niewyćwiczony czytelnik ma niewiele miejsca na równoczesne dekodowanie treści znaczeniowej (Samuels, 1983). Kiedy pyta się go o treść przeczytanego tekstu, reaguje bezradnością. Dopiero po intensywnych ćwiczeniach w czytaniu uda mu się zautomatyzować odpowiednie procesy i tak poszerzyć pojemność przetwarzania, by zrozumieć napisany tekst.

Opisane przez Millera ograniczenie pojemności magazynowej dotyczy nowych informacji. Nie moglibyśmy wykonywać wielu codziennych czynności, gdyby pamięć krótkotrwała mogła „pomieścić” tylko siedem sensownych jednostek. Wystarczy wyobrazić sobie sytuację, kiedy to zapamiętujemy sied-miocyfrowy numer telefoniczny tylko do czasu, aż go wybierzemy. Musimy też uruchomić wiedzę o obsłudze telefonu, a także uświadomić sobie, do kogo i dlaczego chcemy dzwonić. Numer telefonu jesteśmy w stanie na chwilę zapamiętać tylko dlatego, że potrzebna nam w tym procesie wiedza jest w wysokim stopniu zautomatyzowana. Liczbę cyfr, które można zmagazynować w pamięci krótkotrwałej, można jeszcze zwiększyć, kiedy stosuje się określone strategie zapamiętywania, umożliwiające „głębsze” przetwarzanie informacji. Jak wiele z następujących cyfr można odtworzyć z pamięci w podanej kolejności, mając na zapoznanie się z nimi tylko dziesięć sekund?

258111417202326

Jeżeli przetwarza się każdą cyfrę pojedynczo, zdaniem Millera należy oczekiwać, że nie wszystkie cyfry zostaną zreprodukowane. Jeżeli jednak uporządkujemy cyfry w grupy po trzy (258, 111 itd.), zapamiętamy prawdopodobnie więcej, ponieważ każda grupa potrójna stanowi sensowną jednostkę. Dokładniejsza obserwacja cyfr ujawnia jeszcze jedno uporządkowanie — jego odkrycie znacznie podwyższa zdolność zapamiętywania (każda następna liczba powstaje przez dodanie do poprzedniej 3: 2 5 8 11 14 17 20 23 26). Takie zdolności porządkujące są pochodną najistotniejszej funkcji pamięci krótkotrwałej: przetwarzania informacji.

4.1.2.3

Przedłużanie trwałości zapamiętywania poprzez powtarzanie z opracowaniem

Oprócz powtarzania utrwalającego — o którym była już mowa — w pamięci krótkotrwałej zachodzi „powtarzanie z opracowaniem”. W ten sposób czytelnik odszyfrowuje znaczenie nowych informacji, łącząc je z treściami, które już znajdują się w pamięci długotrwałej — wiąże więc nowe z tym, co zastane. Od powtarzania z opracowaniem zależy, czy i jak dalece czytelnik rozumie treści, które zostały mu przekazane w ramach nauczania. Spontaniczna gotowość do „opracowywania" materiału nauczania wzrasta u dziecka wraz z wiekiem (Pressiey, Levin, 1977a; 1977b). Młodsi uczniowie często potrzebują wyraźnego sprecyzowania wymagań, jak powinno przebiegać opracowanie. Równocześnie tworzą się w tym zakresie różnice między równolatkami i wydąje się