42826 Obraze4 (2)

211 UCZENIE Sl( JAKO AKTYWNE mmmmi MfOH»(J|

określonymi czynnościami motorycznymi). Informacje, które dotarły do pamięci długotrwałej, przebywają tam przez określony czas. Osoba ucząca się może wywołać je z niego i w formie kopii przekazać z powrotem do pamięci krótkotrwałej, skąd mogą one zostać ujawniane i wykorzystywane za pośred

211 UCZENIE Sl( JAKO AKTYWNE mmmmi MfOH»(J|

kontrola

przebiegu

/

senwyczny —s=aE—j/ krótkotrwała

uwa® -N . P?™*⁰

ooracowame

dugobwała

^ wywoła ńie

uNata Mormacji

utrata informacji

utrata tnformacj

procesy    procesy kontrolne

poznawcze ^ (jnetapoznawcze)

Rycina 4.1.

Sposób przetwarzani informacji przez człowieka

nictwem generatora zachowań. Generator ten przekazuje informacje poprzez fyctem nerwowy do narządów czynnościowych — efektorów (mięśni). Za ich pomocą 0MŚ»a ucząca się oddziałuje na swoje środowisko, na przykład otwiera zamek w drzwiach lub mówi dzięki swoim narządom mowy. Procesy kontroli wykonania są odpowiedzialne za funkcjonowanie całego systemu przetwarzania informacji: pilnują, nadzorują i sterują. W następnych podrozdziałach omówimy je dokładniej.

PEDAGOGICZNA PSYCHOLOGIA UCZENIA I NAUCZANIA

IM

4.1.1

Rejestr sensoryczny

Kiedy weźmiemy do ręki ołówek i poruszymy nim tam i z powrotem tuż przez oczyma, prawdopodobnie zauważymy coś w rodzaju cienia, który zdaje się postępować za ołówkiem. Podobnie stwierdzić można, że szczypanie w ramię pozostawia „trwały efekt”. Takie doświadczenia wskazują na istnienie rejestru sensorycznego. Receptory przekształcają energię fizykalną Cbodżce środowiskowe) w sygnały zrozumiałe dla systemu nerwowego, by mogły one być przekazane dalej do rejestru sensorycznego centralnego systemu nerwowego. Rejestry sensoryczne dzielą się w zależności od różnych rodzajów narządów zmysłu. Dotychczas najlepiej zbadane zostały rejestry wizualne i akustyczne, gorzej są opisane rejestry magazynujące informacje dotykowe, zapachowe i smakowe, w których pozostają one tylko przez krótki czas (na przykład informacje wizualne przez około sekundę, a informacje akustyczne około czterech sekund; Moates, Schumacher, 1980).

System nerwowy wiąże z rejestrem sensorycznym wiele momentów czasowych (Uttal, 1983). Wizualny rejestr sensoryczny umożliwia człowiekowi spostrzeganie ruchu przedmiotu jako takiego. Można sobie wyobrazić sytuację, że widziane są następujące po sobie przedmioty, którą jawią się jako niepowiązane ze sobą, gdyż treści rejestru sensorycznego nie są w żaden sposób przetwarzane. Przypominają one jeszcze w dużej mierze bodźce fizykalne, które przecież — wprawdzie przetworzone na język systemu nerwowego — reprezentują. Kiedy słuchamy spikera radiowego, wówczas system sensoryczny nie magazynuje jeszcze jego języka w formie słów i zdań, ponieważ takie sensowne całości zostaną „odkryte" dopiero później po dokonaniu się dalszych procesów przetwarzania informacji. Magazynowanie ultrakrótkie spełnia ważną funkcję: za jego pośrednictwem informacje pochodzące z narządów zmysłu są tak długo „przetrzymywane", aż jedna, z reguły bardzo mała ich część zostanie wybrana do dalszego przetworzenia. Korzyść ta ujawnia się na przykład przy czytaniu zdań: słowa nie muszą być wybierane do dalszego przetwarzania z rejestru sensorycznego pojedynczo, jedno po drugim. System może poczekać, aż w rejestrze znajdą się mniejsze zdania lub części zdań, które później zostaną przekazane pamięci krótkotrwałej jako jednostki sensu”. Do tych ważnych funkcji rejestru sensorycznego odwołuj** się też osoba ucząca się języka obcego podczas różnicowania podobnie brzmiących słów, Kiedy pomyli ona z sobą niemieckie słowa Z&ilen i SeiUn czy angielskie neal i zeal (Neisser, 1967), nauczyciel zareaguje, korygując wypowiedź: