Obraz (1454)

\() Podstawy leorclyc/.no-melodyc/iK- analizy ekonomicznej

1.3.2. Analiza porównawcza oparta na wzorcowych układach nierówności wskaźników

W prezentowanym systemie analizy pierwszym etapem jest analiza porównawcza oparta na wzorcowych układach nierówności wskaźników, czyli modelach następstwa szeregowego.

Wzorcowy układ nierówności podstawowych wskaźników ilościowych, odpowiadający wymogom gospodarowania intensywnego, można zatem przedstawić następująco³:

Ir < Im < ip < izi

gdzie:

i — indeks dynamiki,

R — stan zatrudnienia,

M — stan składników majątkowych,

P — przychody,

Z — zysk przedsiębiorstwa.

Przy rozpatrywaniu powyższych wskaźników w warunkach porównywalnych wyższa dynamika majątku niż zatrudnienia (i_K < i_M) świadczy o wzrastającym wyposażeniu przedsiębiorstwa w składniki aktywów trwałych i obrotowych, stwarzającym możliwość rozszerzenia działalności gospodarczej. Wyższa dynamika przychodów ze sprzedaży niż majątku (i_M < i_P) może się wiązać z wyższą produktywnością zaangażowanego majątku oraz efektywnymi usprawnieniami techniczno-organizacyjnymi. Wreszcie wyższa dynamika zysku niż przychodów ze sprzedaży (i_P < i_z) może wynikać z wyższych cen sprzedaży lub być efektem racjonalnego wykorzystania ogółu czynników działalności gospodarczej, prowadzącego do obniżki kosztów własnych.

W przedsiębiorstwach deficytowych ostatnia z wymienionych nierówności wskaźników powinna się kształtować odwrotnie (tj. i_P>iz), co może wynikać z malejącej straty przedsiębiorstwa i z korzystnej tendencji do zmian wyniku finansowego.

Na podstawie zaprezentowanych wskaźników ilościowych możliwe jest zbudowanie szeregu wskaźników relatywnych, dających podstawę do jakościowej charakterystyki i oceny efektywności gospodarowania przedsiębiorstwa.

Podane w podstawowym układzie nierówności cztery wskaźniki ilościowe pozwalają na zbudowanie następujących sześciu wskaźników jakościowych:

M

— = MR — przeciętne zaangażowanie składników majątkowych na jednego zatrudnionego;

' Inne ujęcie tego układu nierówności wskaźników ilościowych może polegać na zastąpieniu przeciętnego stanu składników majątkowych kwotą wynagrodzeń za pracę lub ponoszonych kosztów pracy.

= PM — obrotowość majątku (aktywów);

r

M

/’

K

= PR — wydajność pracy na jednego zatrudnionego;

/

/'

/

R

= ZP — rentowność sprzedaży;

/

M

= ZM — rentowność majątku (aktywów);

= ZR — rentowność pracy na jednego zatrudnionego.

Powyższe relacje można ująć we wzorcowym układzie nierówności wskaźników jakościowych:

hm < tpiu < ¹ph ^{< l}/r < Izm < ^lzn-

Z podanego układu wzorcowego wynika, że w warunkach gospodarki intensywnej obrotowość majątku (aktywów) powinna wzrastać szybciej niż wartość składników majątkowych zaangażowanych przeciętnie na jednego zatrudnionego (i_MK < i_PM). Musi to być zatem taki zespół składników majątku trwałego i obrotowego, który będzie stwarzał możliwości efektywnego wzrostu przychodów ze sprzedaży. Pędzie to prowadziło, w przypadku właściwego wykorzystywania zaangażowanych zasobów osobowych i majątkowych, do wzrostu wydajności pracy na jednego zatrudnionego (i_PM < i_PR). Wzrost wydajności pracy niższy od dynamiki rentowności sprzedaży (i_PR < i_ZP) może świadczyć o korzystnym dla przedsiębiorstwa kształtowaniu się cen sprzedaży i kosztów własnych. Wyższa zaś dynamika rentowności majątku niż rentowności sprzedaży (i_ZP < i_ZM) może mieć swoje źródło, niezależnie od wymienionych czynników, w racjonalizacji zaangażowania majątku trwałego i obrotowego. Wreszcie dynamika rentowności pracy wyższa od dynamiki rentowności majątku (i_7M < izm) świadczy o wyższym stopniu efektywności finansowej zaangażowania czynnika ludzkiego w działalności gospodarczej.

Dynamika omawianych wyżej wskaźników ilościowych i jakościowych powinna być systematycznie porównywana z wzorcowymi układami nierówności wskaźników. Faktyczne kształtowanie się dynamiki zgodnie z układami wzorcowymi może potwierdzać rozwijanie przez przedsiębiorstwo gospodarki intensywnej. Natomiast wszelkie odstępstwa od takich wzorców mogą świadczyć o występujących zakłóceniach w działalności gospodarczej, a szczególnie o przejawach gospodarowania ekstensywnego. Zasługują one na dalsze ustalenie i wyjaśnienie.

Trzeba dodać, że zaprezentowane układy nierówności wskaźników nie mogą być bezkrytycznie traktowane jako wzorce uniwersalne i użyteczne w każdej sytuacji. Względność wymowy takich układów może się ujawniać — przykładowo — przy inflacyjnym ruchu cen czy bezpośrednio po oddaniu znacznych inwestycji do