Obraz (1992)

20. WĘGLOWODANY

Jednym z najprostszych węglowodanów jest glukoza, C*H|₂O_fe. najbardziej rozpowszechniony związek organiczny na naszym globie. Ocenia się. że proces fotosyntezy wytwarza rocznie około 100 miliardów ton glukozy a wielokrotnie większa ilość jest zmagazynowana w komórkach roślinnych w postaci celulozy. Innym pospolitym węglowodanem jest sacharoza, cukier używany do słodzenia (gr. sakcharon - cukier). Roczna produkcja sacharozy w cukrowniach wynosi około 100 milionów ton. Sacharoza jest znana od około 2 tys. lat i jest pierwszym związkiem organicznym, jaki ludzie nauczyli się otrzymywać w postaci czystej substancji.

Ogólna nazwa „węglowodany” wywodzi się z wzorów CnHanOn, które w połowie XIX w. zapisywano w postaci „wodzianów węgla” (CHjO)*. Nazwa zachowała się do dziś jako ogólna nazwa klasy związków, nazywanych też cukrami albo sacharydarni.

Za łudzącą prostotą cząsteczkowych wzorów glukozy i innych tzw. „cukrów prostych” kryje się bogactwo przestrzennych struktur i chemicznych własności. Ich poznanie jest niezbędne dla lepszego zrozumienia chemii organicznej i biologicznych funkcji węglowodanów.

20.1. Cukry proste (monosacharydy)

Aldozy i ketozy

Monosacharydy, nazywane też cukrami prostymi, są polihydroksyaklehydanii lub polihydroksyketonami o prostych łańcuchach węglowych. Wyróżniamy zatem aldozy, czyli monosacharydy zawierające grupę aldehydową i ketozy, monosacharydy z grupą ketonową. Dalsza klasyfikacja opiera się na liczbie ato-