Obraz (477)

190 MASZERUJĄCY ŚWIĘCI

twierdzi, że to dalszy ciąg kary za „grzech pierworodny" Adama i Ewy, który jak pamiętamy, był próbą zdobycia przez człowieka wiedzy o etyce i duchowej nieśmiertelności.

Kalwin nie próbował oceniać przeznaczenia, mimo ewidentnej niesprawiedliwości, jaką zawierała w sobie ta doktryna. Twierdził, że przeznaczenie jest tajemnicą, z którą ludzie winni się pokornie godzić. Mówił, że wiele spraw boskich nigdy nie będzie dostępnych ludzkiemu rozumowi.

Kalwinizm był czymś więcej niż religią na niedzielę. Był receptą na życie. Żądał od swoich wyznawców pragmatycznego i surowego stylu życia, w którym najświętszym obowiązkiem jednostki było chwalenie Boga poprzez czynności dnia codziennego. Wpajano ludziom, że ich pozycja życiowa pochodzi z woli Boga. Życie należy prowadzić tak, jakby miejsce zajmowane przez jednostkę wynikało z woli Istoty Najwyższej. Jak z tego widać, kalwinizm jest filozofią feudalizmu czasów nowotymych.

Kalwin zakazuje picia, gier hazardowych, tańca i śpiewania niepoważnych pieśni. Wszystko to zaliczone zostało do grzechów, do których piętnowania zesłani zostali na Ziemię Wybrańcy. Nic dziwnego, że kalwiniści stybko zyskali opinię ponuraków i nudziarzy. Stali się również bardzo gwałtowni. Kalwin nie był człowiekiem tolerancyjnym i zaadaptował niektóre z okrutnych praktyk stosowanych przez cesarzy wschodniorzymskich. Zachęcał do stosowania kary śmierci za herezje przeciwko swojej doktrynie i żądał palenia na stosie „czarownic”.

Wkrótce kalwinizm zaczął się rozprzestrzeniać ze swojej twierdzy w Szwajcarii na inne kraje. W Niderlandach jego wyznawcy odegrali znaczącą rolę w wywołaniu Wojny Osiemdziesięcioletniej, której owocem był Bank Amsterdamski. W Wielkiej Brytanii stał się on z kolei zaczynem religii purytańskiej.

Niektórty angielscy purytanie, podobnie jak ich holenderscy bracia kalwiniści, postanowili wdrożyć w życie swoje ponure wierzenia i załatwić spravyy materialne wzniecając rewolucję. W roku 1642 grupa bogatych i wysoko urodzonych brytyjskich purytanów zainicjowała wojnę domowej przeciwko angielskiemu królowi Karolowi I, który popełnił ich zdaniem zbrodnię przeciw Bogu żeniąc się z katoliczką i postępując tolerancyjnie wobec katolików. Po wygraniu wojny domowej i ścięciu Karola I zwycięskie armie purytanów oddały władzę nad Brytanią swojemu dyktatorowi 01ivero-wi Cromwellowi.

Putytanie mogli wreszcie pod rządami Cromwella wprowadzić do polityki zagranicznej swoje wierzenia religijne. Jednym z głównych ich elementów była wiara w Armageddon, to jest Ostateczną Bitwę. Uważali oni, że Ostateczna Bitwa już się rozpoczęła i jej przełom nastąpi pod koniec siedemnastego wieku. Wierzyli, że ich wojna przeciwko Karolowi I jest jej częścią. Papieża ogłoszono antychrystem, a katolicyzm jego narzędziem. Cromwell próbował kształtować angielską politykę zagraniczną na bazie tych wierzeń i w związku z tym wspierał wysiłki zmierzające do umocnienia jedności protestantów na arenie międzynarodowej oraz wojny toczone z katolikami w różnych częściach Europy. Cromwell uważał, że angielscy purytanie są „drugim wybranym" przez Boga narodem¹, a jego działalność częścią biblijnych proroctw.

Na kształtowanie purytańskich poglądów na wojnę duży wpływ miała kalwinis-tyczna kosmologia. Angażowanie się w wojnę było według puiytanów bardzo chwalebne. Uważali oni, że ze względu na odwieczną walkę Boga z Szatanem napięcia i walka są stałym elementem schematu wszechświata. Profesor Michael Walzer w swojej interesującej książce Revolution of the Saints (Rewolucja świętych) wyjaśnia ich wierzenia następująco:

Ponieważ w kosmosie istnieje nieustanny konflikt, ciągłe ścieranie się przeciwności, przeto i na Ziemi panuje permanentny stan wojny... To napięcie jest częścią zbawienia; człowiek gnuśny to człowiek stracony.²

Zrozumienie tego poglądu jest bardzo istotne, ponieważ podnosi on wojnę do rangi działań niezbędnych do osiągnięcia duchowego zbawienia. Było to jedno ze źródeł powstania marksistowskiej filozofii „materializmu dialektycznego '.³ Wierzenie to było jednym z najbardziej zgubnych poglądów głoszonych przez religie Nadzorców. W oczach purytanów pokój był obrazą Boga, ponieważ oznaczał zaprzestanie walki z „Szatanem ”! „Pokój na świecie jest najbardziej dotkliwą wojną przeciwko Bogu", napisał w roku 1630 Thomas Taylor.⁴ Najświętszym obowiązkiem pu ryta ni na było pójście na wojnę toczoną na chwałę Boga. Jeśli w danym momencie nie toczyły się żadne wojny (niech Bóg nam to wybaczy), mężczyźni winni byli w ramach relaksu oddawać się wojskowej musztrze:

Ponieważ każdemu mężczyźnie dany jest czas odpoczynku, ze względów religijnych najlepszy jest taki, który jest najbardziej wolny od grzechu, taki który może go najbardziej wzmocnić... więc porzućcie gry w karty, kości, rozwiązłość, rozpustę, igraszki, próżne rozmowy i inne formy marnowania czasu i zamieńcie to wszystko na częste ćwiczenia [wojskową musztrę]...⁵

Putytańskie uwielbienie wojen połączone z surowym pragmatyzmem przyczyniło się znacznie do zmiany sposobu ich prowadzenia. Zapoczątkowany kilka pokoleń wcześniej renesans wywarł bardzo interesujący wpływ na wojny europejskie. Stały się one sprawą szlachetnie urodzonych - cechowała je widowiskowość i blichtr. Europejscy władcy wydawali znaczne sumy pieniędzy na wyekwipowanie swoich estetycznie i kolorowo prezentujących się armii. Mundury w żywych kolorach, łopoczące chorągwie i wymyślne pancerze były normą w tamtych czasach. Blichtr zastąpił walkę na polu bitwy. Olśniewające armie epoki renesansu najczęściej wdawały się w nie

1

Hebrajczycy byli uważani za „pierwszych wybrańców" Boga, którzy stracili jego łaskę.

2

Michael Walzer, The Revolution of the Saints, A Snuły in the Origins of Radical Politics, Harvard University Press, Cambridge, 1965, str. 279.

3

¹ Materializm dialektyczny jest filozofią, która twierdzi, że konflikty między klasami społecznymi są nie do uniknięcia i że są one pierwszym etapem procesu, który doprowadzi do bezklasowej utopii [społeczeństwa bezkiasowegoj na Ziemi.

4

   Michael Walzer, The Revolution of the Saitus..., str. 279.

5

   Tamże, str. 287.