Obraz (501)

rodzaju argument nazywamy nieprzedmiotowym. Predykaty implikujące co najmniepjeden argument nieprżedmlotowy 'to predykaty wyższego rzędu; por np. ktoś żałuje, żeli..; ktoś stara się o to, żeby ...; ktoś zastanawia się nad tym czy ...(pozycje argumentów nieprzedmiotowych symbolizuje tu wielokropek).

Predykat wraz z implikowanymi argumentami wyznacza strukturę zdani; minimalnego. Zdanie minimalne konstytuowane przez dany predykat nie Zawierć oprócz tego predykatu i wyrażeń reprezentujących jego argumenty żadnych innych składników. Zdaniami minimalnymi, dla wymienionych wyżej predykatów są na przykład następujące ciągi:

(87)    Piotr kaszle.^ 9    (=>’

(88)    Adam rozwiódł się^zjMarią.

(89)    Zt^sia ikFaje) ser nożem.

(90)    Jan uderzył.chłopca w pupę paskiem.    li

(91)    Maria żałujl_żej'nie ^przeczytałai tego artykułu.

(92)    Ten student stara juę o to, jżeby) otrzymać stypendium.

(93)    Kowalski zastanawia się nad tym, czy zabrać głos w dyskusji.

JPredykat koństytńująćy dane zdanie nazywamy - w celu odróżnienia go oc

innych predykatów - predykatem podstawowym. Predykaty niepodstawowe zaj mują pozycję argumentu nieprzedmiotowego predykatu podstawowego, por. np ciągi nie przeczytała tego artykułu, otrzymać stypendium, zabrać głos w dyskusj w podanych wyżej zdaniach (91) - (93), lub są dodawane do predykatu podsta wowego, por. np. czujnie w:    _/

⁾°^CH*-1(94) Ewa śpi czujnie.,₍JW', żW&pcP^T. a jpluęu, . l/HGjnitoLU)

bądź do wyrażeń argumentowych; por. np. który wpadł pod samochód w:

(95)    Psa, który wpadł pod samochód, zabrał jakiś chłopiec.

W tych dwóch ostatnich wypadkach predykaty niepodstawowe nie należą dt składników zdania minimalnego (konstytuowanego przez predykat podstawowy) Każdy predykat jako wyrażenie językowe ma określony kształt: może by< reprezentowany za pomocą jednego bądź większej liczby segmentów graficznych por. np. ktoś zwija coś i ktoś zwija żagle, ktoś trzyma coś gdzieś i ktoś trzyma język za zębami. Dany ciąg elementów diakrytycznych jest częścią predykat! (więcej niż jednosegmentowego), jeżeli wraz z pozostałymi jego częściam stanowi z punktu widzenia semantycznego tę samą jednostkę leksykalną: ciąg żagle jest częścią predykatu zwija żagle. Dany ciąg elementów diakrytycznych reprezentuje wyrażenie zajmujące pozycję argumentu predykatu, jeżeli jest odrębną od tego predykatu jednostką leksykalną, a więc jako całość należy d( klasy substytucyjnej niezamkniętej; np. ciąg bandaż zajmuje pozycję argumentu predykatu zwija.'-    ¹    a <>    •

Ciąg konstytuowany przez elementy (części) predykatu wielosegmentowego odróżnia się od połączenia predykatu z wyrażeniem argumentowym w taki sposób, w jaki odróżnia się ciąg stanowiący wielosegmentową jednostkę leksykalną od połączenia jednostek leksykalnych (por. rozdział II). Zdanie minimalne, np.

(96)    Piotr chwycił byka za rogi.    J

jest konstytuowane przez jednoargumentowy predykat (czterosegmentowy) ktoś

-' A    , I

Iwycił byka za rogi. Poszczególne segmenty tego predykatu reprezentuj.) klasy ihstytucyjne zamknięte. Zdanie minimalne, np. m ³iotr chwycił psa za ogon.

ul konstytuowane przez trójargumentowy predykat ktoś chwycił kogoś za coś, 'yrażenia argumentowe Piotr, psa, ogon reprezentują klasy substytucyjne nie imknięte.

Scharakteryzowany semantycznie zbiór wyrażeń, jakie mogą występować w ozycji argumentu x predykatu fi to ograniczenie selekcyjne tego argumentu iii przykład ograniczeniem selekcyjnym pierwszego argumentu predykatu i tyśli, że... jest zbiór nazw osób, ograniczeniem drugiego argumentu predykatu iPy£=ya - zbiór nazw płynów.

(2. W każdym zdaniu coś jest powiedziany o pewnym przedmiocie^ do ińrego się ono odnosi. Przedmiotem takim jest obiekt należący do rzec/ywi lości pozajęzykowej bądź wyrażenie językowe. Zdanie

(98)    Ten pies śpi.

Inosi się do pewnego konkretnego/ psa (poza językiem), a zdanie

(99)    Pies jest gatunkiem zwierzęcia.

dnosi się do użytego w nim wyrażenia językowego pies (ściślej: do pojęcia m). przedmiot, o którym mowa w zdaniu, to jego tematjldentyfikację lematu latwla indeks lub cecha indeksowa nazwy. Jako fakultatywne składniki /dama * muszą w nim jednak występować.

Wyrażenia, za pomocą których nadawca orzeka coś w danym /daniu o tedmiocie, są przez niego w określony sposób wzajemnie zhierarchizowani ii przykład za pomocą zdania /

(100)    Tę dziewczynkę ugryzł jamnik.,

lórego tematem jest pewien określony pies, nadawca mówi przede ws/yMkim i, że pies ten jest jamnikiem, zakładając, że skądinąd wiadomo (Jc.t In iwnież w tym zdaniu powiedziane, ale jedynie w sposób pośredni), że ugiy/l 1 dziewczynkę.rWyrażenie. za pomocą którego jest coś w danym /daniu l«róadziane i podlegające w tym zdaniu negacji, stanowi remat /dania cmatem w zdaniu (100) jest predykat jamnik.

Nadrzędny remat zdania jest jego składnikiem wyróżnionym - za .........

yku (zajmuje z reguły finalną bądź inicjalną pozycję w zdaniu) i / lub główni 1) akcentu zdaniowego.

Oprócz rematu (dictum Tematycznego) dane zdanie może zawierać równu my komponent, za pomocą którego coś jest powiedziane o temacie, a więi yrażenie z natury swojej także negabilne, które w tym zdaniu nie jest jednak ilijęte zasięgiem negacji. Komponent taki jest określany mianem dictum lunatycznego.

W przeciwieństwie do rematu, który jest obligatoryjnym składnikiem ku ijgo zdania, dictum tematyczne stanowi jego komponent fakultatywny. Dictum tnatyczne - analogicznie do rematu - ma strukturę (co najmniej) zdani u ilnimalnego, należącego do treści zdania wyjściowego (badanego). W podanym r/.ykładowo zdaniu dictum tematycznym jest ciąg wyrażeń tę dziewczynkę (coś I fyzł(o).

41