P1010108 (3)

69

na granica, stosownie do możliwości badacza wynosi 100 przypadków, rzadko więcej, ale i rzadko mniej niż 3(P⁴.

— Jedna z wątpliwości towarzyszących studium indywidualnych przypadków polega na rodzaju ich opracowywania, często podobnym do opisu literackiego; wątpliwość tę rozwiewa S. Ossowski, stwierdzając, iż realizacja naukowego badania jakościowego tym różni się od narracji literackiej, że jest udokumentowana, ą przez_Jo sprawdzalna³⁵; niebezpieczeństwo poślizgu ku narracji literackiej zjawia się tylko wówczas, gdy autor wychodzi poza poprawnie zebrany i należycie udokumentowany materiał badawczy.

— Podstawowa wszakże wątpliwość badań jakościowych wiąże się ze stopniem uogólniania wyników tych badań: czy i w jakim zakresie ustalone w oparciu o studium indywidualnych przypadków (i podobne metody) prawidłowości mogą rozciągać się poza obręb zbadanego zbioru jednostek i reprezentowanej przez nie ograniczonej społeczności? Qdpowiedź^może być następującai_pra-widłowości mogą występować poza obrębem reprezentowanej społeczności tylko jako hipotezy, których stopień prawdopodobień- a stwa wjzrasta a) wraz z kompetencją badającego³⁶, b) w miarę 7 weryfikacji wysuniętej hipotezy przez kolejne studium przypad- / j ków. „W nauce udokumentowana analiza jednego wypadku [...]*V może obalić uznawana dotąd tezę ogólną, może przez udowodnienie jednego tylko faktu rozszerzyć przekonanie o ludzkich możli-wościaeh”³⁷.

— Jak wynika z powyższego, dla studium indywidualnych przypadków (podobnie jak i dla innych metod jakościowych) duże

³⁴ Zwolennicy metod ilościowych skłonni są niekiedy określać studium indywidualnych przypadków jako metodę „przestarzałą”, „przednaukową”. Jest to wyraz nieuzasadnionych roszczeń. Wystarczy przypomnieć”, że podwaliny psychologii stosunków między ludźmi w przemyśle zostały zainicjowane w 1933 r. przez Utoną Mayo z Harward po pięciu latach eksperymentowania obejmującego pięć robotnic jednej z fabryk Western Uectric. Por. G. Friedmann, Maszyna i człowiek..., Warszawa. 1960, s. 283 i n.

« Ossowski, op. cit., s. 298.

^M Mam na myśli zasób wiedzy, pozwalający badaczowi na wytworzenie możliwie pełnego obrazu ogólnej struktury danej kategorii faktów i odnoszenie wyników realizowanego studium do tego obrazu.

*⁷ Ossowski, op. cit., s. 298.