CCF20081016021

stającą do możliwości badacza, sygnalizującą rozległość spojrzenia nil badane zjawisko. Kontekst nie daje się w pełni określić, a jeśli nawd próbuje się go ująć całościowo to - jak pisze J. Derrida - „jego określeniu nigdy nie jest zapewnione bądź nasycone”¹. Jeżeli kontekst rozumiemy jako „osadzenie w” badanego zagadnienia, to takie osadzenie może być wielostronne, stąd możliwa jest wielość kontekstów.

Ujmowanie zjawisk w kontekście pozwala na dostrzeżenie różnych ich aspektów, dzięki czemu badacz uzyskuje obraz sytuacji uzyskany niejako z różnych stron, co pozwala mu lepiej ją rozumieć. W badaniu jakościo wym bowiem nie idzie o szukanie zależności przyczynowo-skutkowych, lecz właśnie o rozumienie². Rozumienie zaś jest procesem w którym odkrywane są kolejne zasłony w naszym poznawaniu rzeczywistości. Nastawienie na rozumienie wynika z założenia, że „rzeczywistom mówi”, a że jest ona „mądrzejsza” od badacza, jego zadaniem jest jej słuchać uważnie.

4.5.4. Wyobraźnia i intuicja

Ważnym elementem warsztatu badawczego w badaniach jakościo wych jest wyobraźnia i intuicja.

Wyobraźnia może podpowiadać drogę do nowych odkryć, wyzwalu odwagę stawiania pytań - z pozoru absurdalnych - pozwala na prze kraczanie ograniczeń narzucanych badaczowi przez jego własną wiedzę Intuicja, rozumiana jako „nagle zjawiające się oświecenie lub zrozu mienie sytuacji, czy jako rozjaśniająca koncepcja pojawiająca się w Świn domości nawet wówczas gdy nie myślimy świadomie o danym zagadnie niu”³ podpowiada badaczowi pomysły, sygnalizuje takie połączeim zjawisk, których on sam nie przeczuwał. Nagłe zjawienie się nowej myśli nie poprzedzone świadomym rozumowaniem, odbywa się jednak nu gruncie dobrze przygotowanym, gdyż intuicja może pojawić się tyllm u tego badacza, którego umysł nastawiony jest na jakieś zagadnienie zaczyna kojarzyć różne opinie, fakty, informacje, których wcześniej dii łączył z przedmiotem swoich badań⁴.

Inlimkowoż wyobraźnia i intuicja nie zawsze podpowiadają dobre Mi|/,ania, niekiedy prowadzą one ku ciekawym odkryciom, niekiedy • m ik prowadzą na manowce. W metodach jakościowych docenia się ich i zakłada, że zawsze warto podążyć ich śladem, chociaż nigdy nie i*. It mu), czy droga przez nie proponowana jest słuszna, czy nie. Zarówno •luu/iiia jak i intuicja, bywają jedynymi kierunkowskazami dla bada-

■    ' ze/,ogólnie wówczas, gdy podejmuje zagadnienie nieznane, dotych-

■    i nk badane lub też styka się z sytuacją szokującą dla niego, nową, >1 |n/i'widywalną.

•    u IYoccs badania

1'oiwiidzenie badań jakościowych wymaga od badacza szerokiej wierni lemat czynników zewnętrznych wpływających na sam przebieg

.......i I iotyczy ona zarówno wiedzy badacza o sobie, jego wysiłków

I unia świadomości własnych przed-założeń, z którymi wchodzi on

....... badania, wiedzy o badanym jak i wiedzy o relacjach międzylu-

¹ • li o zakłóceniach jakie wnosi proces badania w te relacje²⁶.

I ilnbnic jak w badaniu ilościowym, każdy z badaczy musi dokładnie • i m/,umieć sens i istotę badań jakościowych. Ogromne znaczenie ma i odpowiednie przygotowanie zespołu badawczego²⁷. Przebieg /iiill badania jakościowego nakłada na badaczy odpowiedzialność In i której badacz musi być świadom rozpoczynając swoją pracę.

...../na jest więc niezbędna wiedza dotycząca tematu badań, wymogów

dy jakościowej a także odpowiednia postawa etyczna.

•    Ibulimia jakościowe w pedagogice

i dagogiczne badania jakościowe podejmowane są w Polsce rzadko, iiiiilii, bowiem dominująca metodologia naukowa traktuje je nieco li 11 wic a wyniki tych badań uznawane są niekiedy za „gorszą”, , niwilzoną, nieobiektywną wiedzę, nie spełniających wymogów stanu i li nauce.

i mli piłowanie badań jakościowych w pedagogice jest przez wielu ^{5 6 7 8 9 10}

63

1

   J. Derrida: Pismo filozofii, Kraków 1992, s. 227.

2

   Jest to nawiązanie do podziału zadań badawczych stawianych naukom przyrodniczym i hunimii stycznym dokonanego przez Diltheya, według którego nauki przyrodnicze poprzez szukam-zależności pomiędzy zjawiskami mają świat wyjaśniać, zaś nauki humanistyczne mają go prólm wad rozumieć. Por. Z. Kuderowicz, Diltliey, Warszawa 1987, „Wiedza powszechna”, s. 78-HM

3

   W.I.B. Beveridge, Sztuka badań naukowych. Warszawa 1960.

4

   W.I.B. Beveridge podaje wiele interesujących przykładów opisujących ów moment olśnienia fi?

5

u....... ... sygnalizujących, że intuicja jest ważnym elementem odkrycia.Ważnym elementem

6

u i iiin Imdawczego w badaniach jakościowych jest wyobraźnia i intuicja,

7

i l i. /uchowują się inaczej, mówią coś innego niż myślą, gdy wiedzą o tym, że są poddawani

8

I., i min 1'ur, S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, PWN.

9

•i mi | im lemat przygotowywania zespołu do badań jakościowych: P. Gliński, Z doświadczeń

10

/u' inwYcli badań stylu życia, w: Poza granicami socjologii... op.cit., s. 64.