P1030019 (2)

feremy Rifkin

Również handel detaliczny pośpiesznie reorganizuje swoje operacje, wprowadzając „inteligentne" maszyny, gdzie się tylko da, chcąc poprawić produktywność i obniżyć koszty robocizny. Nowoczesny handel detaliczny powstał w Stanach Zjednoczonych w latach 70. i 80. wieku XIX. Dziś dominują w nim sieci domów towarowych, które zatrudniają ponad 19,6 miliona osób, czyli 22% ogółu zatrudnienia w prywatnym sektorze poza rolnictwem⁴².

Zatrudnienie w handlu detalicznym rosło w niebywałym tempie po zakończeniu drugiej wojny światowej, gdy konsumenci z wypchanymi portfelami rzucili się w wir zakupów, które miały trwać 40 lat. Pod koniec lat 80. zatrudnienie w handlu przyhamowało, gdyż bezrobocie w innych sektorach gospodarki spowodowało obniżkę siły nabywczej. Aby zredukować koszty i poprawić zyski, firmy zaczęły zastępować pracowników systemami komputerowymi i automatycznymi procesami. Kiedy w latach 1967-1989 zatrudnienie w handlu detalicznym rosło w średnim tempie prawie 3% rocznie, to w latach 90. Biuro Statystyki Pracy przewidywało znaczny spadek tego tempa do poziomu co najwyżej 1,5%⁴³.

Typowym przykładem nowego trendu jest firma Sears-Roebuck 1 jeden z gigantów handlu detalicznego. W 1993 r. straciło w niej pracę 50 tysięcy osób z działu sprzedaży, czyli 14% ogółu zatrudnionych. W tym samym czasie dochody firmy ze sprzedaży wzrosły

0    ponad 10%. „Zadajemy podstawowe pytanie 1 powiedział Anthony Rucd, wiceprezes i dyrektor ds. sprzedaży - czy nasi pracownicy wnoszą nową wartość? Jesteśmy zobowiązani pozbyć się niepotrzebnego personelu, którego praca nie przyczynia się do tworzenia wartości"⁴⁴.

W większości sklepów zastosowanie czytników kodu kreskowego znacznie zwiększyło sprawność kasjerów i w rezultacie zmniejszyło się zapotrzebowanie na siłę roboczą. W 1992 r. Krajowa Federacja Handlu Detalicznego dokonała przeglądu sklepów i stwierdziła, że kody kreskowe stosowało ponad 80% sklepów. Wzrost wyposażenia sklepów w komputery i inne „inteligentne" maszyny „wyjaśnia, dlaczego zatrudnienie w handlu jest niższe o jakieś 400 tysięcy

⁴²    Technology and tabor in Three Sernice Industries s. 21.

⁴³    Tamże s. 21-22.

⁴⁴    Job Extinction Evolving Into a Fact of Life in U.S., „New York Times" 22.03.199) I

1    D5.

osób od rekordowego roku 1990", mówi Stephen Roach z firmy Morgan Stanley⁴⁵.

Kasjerzy w sklepach są trzecią co do wielkości grupą zawodową, po sekretarkach i księgowych, i jest ich w Stanach Zjednoczonych prawie 1,5 miliona. Według badań Biura Statystyki Pracy, nowe ^wyposażenie w elektroniczne skanery pozwala na 30-procentowy „wzrost szybkości obsługi klienta i łączną redukcję zatrudnienia kasjerów i pakowaczy o 10-15%⁴⁶.

Niektóre sklepy w ogóle rezygnują z kasjerów. W centrum handlowym Crystal Court w Minneapolis klientów wchodzących do sklepu muzycznego wita jego jedyny „pracownik" - ważący ponad 180 kg robot. Umieszczony w okrągłej, szklanej kabinie pośrodku sklepu, robot jest wyposażony w klawiatury, za pomocą których klienci mogą wybrać do 30-sekundowego przesłuchania jedną z pięciu tysięcy płyt kompaktowych. Kiedy klient chce kupić ukąś płytę/ dokonuje transakcji na ekranie monitora: ramię robota wybiera płytę z półki i podaje ją klientowi razem z pokwitowaniem. Pewien 23-letni stały klient tego sklepu mówi, że woli robota od sprzedawcy-człowieka: „jest łatwy w użyciu i nigdy nie odburknie"⁴⁷. Bardziej wyrafinowane roboty, zdolne do rozpoznawania mowy i same mówiące, powinny znaleźć się w domach towarowych, sklepach, barach szybkiej obsługi i innych zakładach usługowych na początku XXI w.

Pewna europejska firma sprzedaży super dyskontowej eksperymentuje z nową technologią elektroniczną, która pozwala klientowi wybierać żądane produkty przez włożenie karty kredytowej do czytnika na półce z tym towarem. Klient nie ma wózka na zakupy. Przy wyjściu ze sklepu, z pominięciem stanowiska kasowego, klient odbiera wybrane i zapakowane artykuły, podpisuje polecenie obciążenia konta i wychodzi⁴⁸.

H Technology Is Fueling Retail Productimty, But Slowing Job Gains, „Business Week" 1105.1993 | 16.

Technolog!/ ^ar,d tabor in Fwe Industries, U3. Department of Labor Bureau of labor Statistics, Bulletin 2033, Washington, D.C., 1979.

Roboclerk in Tune with Seroice Industry, „Chicago Tribune" 28.05.1990, sect. 3 The Retail Reoolution, „Wall Street Journal" 15.07.1993 s. A12.

199