P1040965

do praktycznego wykorzystywania zawartych w niej informacji. W równym stopniu dotyczy to uchwal budżetowych jednostek samorządu terytorialnego.

Od maja 2004 r. Polska jest członkiem Unii Europejskiej. Jest zatem ważne, aby czytelnik mógł się zapoznać z podstawami systemu finansów publicznych Unii Europejskiej, co jest przedmiotem ostatniego rozdziału niniejszego podręcznika.

W toku wykładów i ćwiczeń mogliśmy się często przekonać, że nasi studenci nie zawsze sobie radzą¹ materią podatkową: z rozumieniem podstawowych cech konstytutywnych podatków, ich głównych kategorii czy wielkości dochodów budżetu państwa i najważniejszych tytułów podatkowych. Rozdział 4 pozwala w jakimś stopniu uzupełnić wiedzę na ten temat.

Wreszcie hnanse publiczne zawierają także informacje o gwarancjach i poręczeniach Skarbu Państwa oraz innych dopuszczalnych formach pomocy państwa dla przedsiębiorców, kwestiach związanych z długiem publicznym oraz dyscyplinie finansowej i kontroli nad dochodami i wydatkami sektora finansów publicznych.

Całość podręcznika lub jego poszczególne rozdziały czytało wielu kolegów, w tym moich współpracowników z Wyższej Szkoły bankowości i Finansów w Bielsku-Białej oraz z Ministerstwa Finansów. Nie wszystkie ich uwagi wykorzystałem: zapewne nic ze wszystkimi przedstawionymi tu poglądami będą gotowi się zgodzić. Dziękuję im wszystkim, a zwłaszcza Paniom Halinie Wasilewskiej-Ihmknor, Elżbiecie Suchockiej--Roguskiej oraz Irenie Ożóg, które w nieodległej przeszłości były lub obecnie są wice-ministrami finansów, ii których uwagi pozwoliły mi uniknąć nieścisłości i /aktualizować niektóre informacje dotyczące m.in. problematyki budżetowej i podatkowej. Szczególną wdzięczność' pragnę wyrazić Parni Profesorowi Kazimierzowi Laskiemu - za intelektualne wsparcie oraz uwagi do rozdziału poświęconego porównaniu roli i miejsca deficytu budżetowego w różnych szkołach teorii ekonomii. Jednakże odpowiedzialność za wszystkie nieścisłości lub Wędy ponosi tylko autor.

Komorów, 10 grudniu 2004 r.    Jerzy Osiatyilski

1 ■ Podstawowe pojęcia i definicje

1.1. Finanse publiczne - pola wyborów

Przedmiotem naszej analizy są procesy gromadzenia i wydatkowania środków finansowych państwa oraz publiczna kontrola nad tymi procesami. Procesy to chcemy jednak przedstawić jako stale ścieranie się sprzecznych interesów oraz jako poszukiwanie politycznych kompromisów w ich rozwiązywaniu, a także sil i mechanizmów równoważących tc naturalne sprzeczności. Używana implicite w tym podręczniku koncepcja „sil równoważących", zaczerpnięta z tradycji amerykańskiej myśli politycznej', pozwoli - mamy nadzieję - lepiej pokazać pola wyborów, przęśl którymi nieuchronnie stoimy tak wtedy, kiedy tworzymy prawa regulujące finanse publiczne (takie jak niektóre artykuły Konstytucji, ustawę o finansach publicznych, ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustawy podatkowe, ustawę o gwarancjach i poię-czeniach Skarbu Państwa), jak i wtedy, kiedy na podstawie szeroko rozumianego, organicznego prttwa finansowego w corocznych ustawach budżetowych ostatecznie rozstrzygamy o strukturze dochodow i wydatków państwa, źródłach finansowania deficytu budżetowego, wielkości długu publicznego ild., a w ustawach podatkowych określamy wielkości wpływów budżetowych / poszczególnych podatków.

Na finanse publiczne będziemy więc patrzeć przez pryzmat nie tylko ogólnych zasad i prawnych podstaw gospodarki publicznymi pieniędzmi, ale także politycznych wyborów - ich przestrzeni, konfliktowych interesów, sil równoważących i przyjmowanych rozstrzygnięć. Hęd/iomy /urazem starali się odsłonić, gdzie pod pozorem „obiektywnych" regulacji i rozwiązań często kryją się grupowe, partykularne interesy. Ib z kolei pozwoli docenię /uac/enie przejrzystości i jawności finansów publicznych dwóch fuiulamcntulnych zasad finansów publicznych, których znaczenie jest powszechnie uznawane, ule / których codziennym przestrzeganiem bywa różnic, nawet wśród tych. którzy potrzebę ich Stosowania sami gorąco i w dobrej wierze głoszą

' K-innn U'ii wpiDWttttell pucs/lo poi wieku li*mu John Kenneth Unitu tlith w ksitjżw l'w»h«w t «*■ pihtlism ilu    Mou£hton Mitttin. BosUui |V52; A»b. u*/ I K. Giilbftulh.^**'

»/«>/v. iMtklW pH&nyslow, ci. IV, IMW, Wui^uwn 1^7$.

U