P1190070 (2)

70 SKĄD NA ZIEMIACH POLSKICH WZIĘLI SIE SŁOWIANIE?

a dKyqe podeiwm na ogólny igranatenki - nudno rozstrzygnąć. Ale juz od VI w dagą ac oni pf*¹ ówoany lako mgmńnwni wojownicy, widoczni w lOKwych czcScjacti Burojpy Zapewne istotny wpływ na ekspansję Słowian wywarto pojawienie mc w Kodłnie Karpaddej w drogiej połowie VI w. Awarów, p*3-v kaorycti mlnali lale i samodzielnie) puaoszyłi w VI i VII w. terytoria btaantyistoe 1' wypnwadi wojennych Słowianie docierali aż do Peloponezu, a w końcu VB w osiedlali się. jako sojusznicy Arabów, nawet w Syrii. Zagadkowe. ze tego wszystkiego dokonał Hid, którego podstawę bytu stanowiła -w świetle dotychczasowych danych archeologii — na wskroś siermiężna, agrarna bibm man mtoi Ciekawe też, że wojaczka - główne zajęcie Słowian w wielu opeach kronikarskich - nie znajduje potwierdzenia w strukturze dotychczaso-wych unii Tinir wśród których podkreśla się brak osad umocnionych l niedo-wek bron ywyi Czy zatem była to ekspansja ludu, czy też, jak sądzą m. europejski pochod .słowiańskiego wzorca kuburowego*? Jakie są przyczyny tuadamenalnej rozbieżności między wymową źródeł pisanych i archeologicznych?

Między- starożytnością a wczesnym średniowieczem ziem polskich: przerwa czy kontynuacja?

jednoznaczna odpowiedź na pytanie zawarte w tytule tego rozdziału pociąga konieczność opowiedzenia się za migracją Słowian na terytoria ziem polskich iw pczypurflm odpowiedzi pierwszej) bądź ich „odwiecznością* (przy rozwią rtrywi jakie tą przesłanki, które prowadzą badaczy do formułowania tak lótBfii opśoffi

W ujęciu ilni hniin'm czasy poprzedzające pojawienie się na scenie ziem jihkliti Stowian (IV i V w ) to okres dominacji dwóch wielkich kultur archeo-iofpcznych: porwoabej - na obszarach połudrUowej i środkowej Polski (tra-iżyi jjnrr wschodnią granicę tej kukury wyznacza się w okresie późnorzymskim na Wr) i wiełbazskiej - na wschód od Wiały oraz w dolnym jej rejonie aż po M|k. Z danych archeologicznych wynika postępujące wyludnianie się tych ■menów, oo    wyraz w zmniejszaniu się liczebności znalezisk monet

ragKMludk które odnieść można do IV w. Na przełomie IV i V w. odnotowuje me też ronraedzentr osadnictwa na obszarze południowej Polski, przy czym mmmmmm* w tym karm k iii m test epizod zasiedlania wyżej położonych części Karpat (w tym zajmowanie jaskiń w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej). Wskazywać to moce. ze ludność opuszczająca tereny nizinne szukała tam schronienia Jedynym dnąiidni ni renhiii rym które trwało być może nawet do drugiej potowy V w wydaje «ę być położone nad Prosną i na lewym brzegu środkowej Wady. Maco udmtemee przedstawiała się sytuacja na Pomorzu, gdzie teren był w tym cmi eetkneo gęsto zaludniony aż po początek VI w.

Oprymar zjzwufca    aą z dwoma wydarzeniami: inwazją Hunów

w ButopM om wywędtriwanteni znacznych grup ludności z ziem polskich

w kierunku zachodnim, a także południowym, gdzie wraz z Ostrogotami miały swój udział w zajmowaniu ItalU.

W tak powstałą pustkę osadniczą weszli w drugiej połowie V w. Słowianie, zajmując najpierw opuszczone domeny w Malopolsce, na Śląsku i na Mazowszu, a od około połowy VI w. również obszary środkowej i północnej Polski. Opanowywanie terenów ziem polskich zakończyło się w VII w., gdy zajęte zostało Pomorze Wschodnie oraz niektóre (ranie Górnego 1 Dolnego Śląska. W myśl tej koncepcji ziemie polskie w VI w. odegrały rolę wielkiego pomostu, na którym odbywały się przesunięcia ludności. Słowianie osiedlali się głównie w dorzeczu górnej i środkowej Wisły. W efekcie opisanych procesów na terenach ziem polskich utworzyli oni z czasem trzy ugrupowania terytorialne: małopolskie, mazowieckie i dolnośląsko-hiżydde.

Inaczej widzą te kwestie autochtoniśd, dla których koncepcja pustki osadniczej u schyłku starożytności jest nieuzasadniona, podobnie jak utożsamianie ludów schyłku starożytności z Germanami. G ostatni, migrujący od ID w. n.e. przez znaczne połacie Europy i przesuwający się również przez ziemie polskie, mogą być identyfikowani co najwyżej na ich peryferiach północno-zachodnich. Autochtoniśd przyznają jednak, że problemem badawczym jest określenie, dlaczego .przeworski" wzorzec kultury materialnej u schyłku starożytności zastąpiony został przez .wczesnosłowiański". Jednocześnie podawana jest w wątpliwość możliwość wywodzenia kultury wczesnosłowiańskiej z kultur kręgu kijowskiego, ponieważ te ostatnie kształtowały się w innej niszy ekologicznej -głównie w strefie lasów i bagien. Kultura wczesnosłowiańska nosi zatem, zdaniem autochtonistów, znamiona formacp czasów kryzysu, jaki nastąpił w wyniku załamania się cywilizacji rzymskiej i w okresie wędrówek ludów. Kryzys nie dotknął tak mocno plemion germańskich, wśród których wzorzec kultury me-rowińskiej rozprzestrzenił się w tym samym czasie aż po Skandynawię (I. Le-dejewicz 2002).

Jeden czy wiele wzorców kultury materialnej Słowian?

Zainteresowania kulturą materialną Słowian najstarszej fazy wczesnego średniowiecza sięgają w Polsce połowy lat pięćdziesiątych XX w. Ale mimo upływ u lat, liczba rozpoznanych i przebadanych stanowisk wczesnosłowiańskich z fazy najstarszej pozostaje ograniczona (ryc. 3.1). W tym chyba należy upatrywać, przynajmniej częśdowo, przyczyn nieuchronnych luk materiałowych, słabości argumentacji oraz nierozstrzygniętych dyskusji nad pochodzeniem Słowian. Czas początków penetracji Słowian na tereny ziem polskich odnoszony jest najczęśdej do przełomu V i VI w. - pod koniec V] w. lub na początku VU w. mieli oni dotrzeć do środkowej Łaby i Sola wy.