P1190071 (2)

much polskich w/.i u i. i się s t o w i a n i u

72

SKĄD NA

Zwolennicy teorii aUochtonicznei przyznają, że materialne korelaty kultury wczesnych Słowian, w zależności od strefy występowania, nie są na terytorium jednorodne. Fakt ten interpretowany jest jako wynik kontaktów Słowian z lokalnymi środowiskami innych ludów, w tym starszej ludności germańskiej. Ale jednocześnie podkreśla się, że na całym tym obszarze wydzielić można pewien zbiór cech przysługujących wszystkim Słowianom. Szczególnie wyróżniające znaczenie mają:

1 Osadnictwo osady otwarte z zabudową gniazdową, sytuowane wzdłuż dolin rzecznych, w których dominowały czworokątne półziemtanki z piecem w narożniku.

Chata wczesnosłowiańska (ryt 3 2.) stanowi w powszechnym przekonaniu ważny element identyfikacyjny tego ludu. Właśnie ta forma domostwa, roz-wljająca się w III—IV w., zwłaszcza w obrębie kultury czemiachcrwskiej (w dorzeczach Prutu i Dniestru na Ukrainie), .wędrowała' później ze Słowianami w kierunku zachodnim (P. Donat 1980, Z. Kobyliński 1988). Sa to budynki dość charakterystyczne: Ich ściany miały najczęściej 3-4 m długości, w klasycznej formie były to budowle kwadratowe o wymiarach 4 x 4 m, choć w zależności od regionu wielkości te mogą być zmienne. W przypadku ziem polskich były to obiekty o powierzchni wynoszącej średnio 13 m². Najczęściej zagłębiano je w ziemi do kilkudziesięciu cm, rzadko głębiej. W jednym z narożników domu (najczęściej północno-wschodnim) znajdowało się urządzenie grzewcze w postaci kamiennego pieca o wymiarach 0,5 x 0,5 m. Na podstawie zachowanych śladów można przypuszczać, że konstrukcja ścian podlegała regionalnym modyfikacjom. Najczęściej były to budynki wznoszone w konstrukcji zrębowej lub konstrukcje slegowe oparte na ścianach szczytowych. Ale jednocześnie zastanawiający jest brak owych typów domostw w Wielkopolsce i na Pomorzu. Zamiast nich występują tam tzw. obiekty wannowate, o niejasnej funkcji, przeważnie o wymiarach 2 x 3 m, zagłębione w ziemię do około 0,5 m. W żadnym z nich nie natrafiono na piec.

Według zwolenników teorii autochtonicznej między budownictwem wczesnosłowiańskim a budownictwem kultury przeworskiej dostrzec można zdecydowanie więcej analogii niż między słowiańskim a germańskim. U Słowian brak bowiem, poza sporadycznymi przypadkami (np. w Wólce Łasieckiep, tradycji tak popularnego wśród Germanów długiego domu, powszechnie występującego na terenach między Renem a Łabą i w Skandynawii. Jeśli zatem ludność zamieszkująca ziemie polskie przed Słowianami była pochodzenia germańskiego, to jak wytłumaczyć, że nie budowała domów osadzonych w tradycji tego ludu? Odnotować warto w tym miejscu, że w kulturze przeworskiej rozmaitość wznoszonych domów mieszkalnych była nieporównywalnie większa niż w okresie wczesnosłowiańskim. Analizy usytuowania budynków

X

F=-r? «r

Ii

Ryc. 3.2. Typowy wygląd chaty wi iKsnoslowlańskic| bj z VI-VII w. (wg K. God- J łowskiego)