P1240324

?•

lega tli** tylko M identyczno*ci ogólnego pokroju i wymiarów, nie równio* morfologii* tyle że w elementach często odwróconej („odbicie zwierciadlane"). Bransoleta i Jej pendant były więc przeznaczone do równoczesnego noszenia na obu rękach* . fajko, wyrastające z górnego pseudozwoju, z cza-sem zredukowane do otworka w korpusie bransolety, służyło, Jak można przyruszczać, podwląrvwnniu i zabezpieczaniu bransolet (por. omówienie prototypowych bransolet * podwójnego drutu). Konstrukcja zamknięcia bransolet podlegała oiąglej optymal lzac J i .W fazie 1 Językowa te końcówki ozdób zachodzę na alebia,utrzymując bransolety w zamkniętym stanie dzięki apręty-atoici materiału.Na skutek takiego rozwiązania można było regulować śred-nleą bransolety tak,aby ściśle przylegała do obwodu ręki.W fazie 2 sprawa wygląda podobnie;w pewnych przypadkach (Kaiłazanki),w których delikatność ozdób zmniejsza ich sprężystość, konstruuj# się w zakończeniach otworki na wiązadła, w kolejnych fazach stosuje sic solidne zapięcia haczykowate (w różne oh wariantach* haczyk - szlufka, haczyk - otwór), instalowane na wydzielonych morfologiczni# końcówkach bransolet.*

w fazach 1-5 wielkość średnic ozdób waha s5ę w granicach 7-10 cm, w fazach następnych rośnie do 11-1« ca. Osiągają one wiec rząd gabarytowy o-zd^h na szyjnych ł nap ierśnych. Prrec !wko zaliczaniu dużych egzemplarzy do tejże grupy przemawia nrrede wazystkla Ich parzyste występowanie w zespołach, nie rzadziej snotykane niż w przypadku okazów mniejszych. Po wtóre - duże egzemplarze (odmiany r*«razej) zachowują otworek w    górnej

portli korpusu, przeinaczony, jak wspomn lei limy wyżej, ajprawrlopc *ohn1eJ do podwiązywania ozdoby. Obie cechy byłyby zupełni*' nie uzasadnione przy

użytkowaniu omawianych przedmiotów Jako naszyjników. Po trzecie wreszcie -bardzo silne zapięcia ozdób nie były konieczn- w naszyjnikach bądś    na

pierśnikach, zrozumiałe natomiast Jest ich zastosowanie w ozdobach kończyn (ciasno nasadzonych na rękę użytkownika i podiwch z tego powodu działaniu dużych sił rozc legających) • 'od'i*ty. te śreanice okazów z faz 6 i 7 dadze się erry równać do obwodu rasie- la dero slego, normalnie zbudowanego mężeryzny. Możliwe zatem, że późne eg r smolarze ozdób taśmowa tych, wzdłrż-nie •* bkowanyeh - to naramienniki nr ki*. Itlp^teżę ninlajrzn warto by rwa--**^r I k“-we w 'przyszłości, wykorzystując wyniki badań    antropologie *nr*ch

•*““*atków kostnych z grobów wyposaż cnych w przedni otowe ozdoby. Wywiń* ęo ie na zewnątrz br ~ e *■ ów oVet-w z fazy ^ł rp tw -Ki o wane bvło zapewne dnżnoóMa óc machanie zn ge wzaocnler.la korpusu z cienkiej blachy oraz zabe zaleczenia uży* kownika nrr**d skaleczeniem ostrz krawędzią.

Kończąc analiz* bransolet taśmowa tych, pseudo spiralnych trzeba podkreślić, że stanowiły one stricte lokalny (nomorokl) produkt, w głównej ■••ie przeznaczony na zbyt lokalny. Nieliczne wytwory przeniknęły z Po-■°^r*a, » wyniku kontaktów handlowych, do północnej Wielkopolski, na Mn-

a. MT

fc a k a 19TP

zowsze i Sarablę. Związek znalezisk śląsko-małopolskich z pomorskimi Jest wątpliwy. Jeśli J. Kostrzewski twierdził, te bransolety taśmowa te są wyrazem wpływów nordyjaktoh²\ musiał nieć na myśli odległy pierwowzór, czyli co najmniej odmianę nad odrzańska bransolet z podwójnego drutu, benzol ety taśaowate, pseudosplralne wykraczają Właściwie poza określony we wstępie pracy zasięg rzeczowy i chronologiczny. Uwzględniłem Je Jednak, ponieważ dobrze unaoczniają reperkusje oddziaływań zachodzących pomiędzy północnymi grupami kultury łużyckiej a kulturą nordyjską.

1.3. Bransolety z pieczątkowatymi końcami

Ozdoby te noszą w literaturze archeologicznej niemieckiej i światowej romantyczną nazwę „Eidringe" (pierścienie przysięgi), utworzoną Jeszcze w 1837 r. przez Ch. J. Thomsena²*⁴. Nomenklatura polska, zwracająca uwagę na charakterystyczne końce ozdób. Jest niejednolita (bransolety z końcami plączą tkowa ty mi, trąhkowatymi, lejkowatymi, mi Beczkowatymi) - oddając praktyczne mlkrozróżnicowanie formy tego elementu morfologicznego.    awla- -

typ ozdób należy do najwcześniej i najobszerniej opracowanych wytworów północnoeuropejsklej prowincji metalurgicznej z późnej epoki brązu. U źródeł tego stanu rzeczy leży zainteresowanie wywołane wysoce oryginalna formą bransolet, istnieniem ich wersji złotej i brązowej (przy silnej dominacji pierwszej), tudzież globalnie dużą liczebnością. Celne spostrzeżenia klasyfikacyjne, sformułowane Jeszcze w XIX w., ujął w Jednolity system 0. Kossinna, wyróżniając 3 podstawowe odmiany bransolet z pieczatkowatyml końcami²*. Schemat ów rozwinął E. Sarockhoff. rozbijając ostatnią odmianę Kosslnny na dwie odrębne (w sumie U odmiany) . Późniejszy trójpodział E. Baudou , odnoszący się do samej kultury nordyjskiej, przystaje tylko częściowo do materiałów i ziem niemieckich i polskich. Wobec tego, że o-becnoóć form późnych Jest trudna do uchwycenia z natury przedmiotu, a informacje źródłowe o nich (wielo zabytków zaginęło) są na dodatek niewystarczające, nawiązujemy w niniejszym studium do typologii Kosslnny.

Opracowaniem objęliśmy 32 bransolety, ujawnione na 18 stanowiskach (o skarbów, b znalezisk pojedynczych, i stanowiska o nieokreślonym charakterze, ' cmentarzysko - zest. 12 - 17). W zbiorze znajdują się ?** okazy złote z 14 stanowisk (5 znalezisk pojedynczych, 7 skarbów, 2 stanowiska o nieokreślonym charakterze) i 8 okazów brązowych z U stanowisk (2 skarby, 1 cmentarzysko, 1 stanowisko o nieokreślonym charakterze).

Odmiana A (zest. 12) grupuje otwarte egzemplarze z masywnym, litym korpusem o okrągłym bądź owalnym przekroju, malejącym ku końcom

■^Kostrzewski 1966, s. 64, 67» 1972.    1^*

²¹ R o s n inna 1917, s. 1, <2.

Kossinna 1917, S. 2-4.

Serock hoff 19*>6, t. I, 3. 131-1Ó0. ^W3««do« 196C, s. €'-67.