P211009 39[02]

spmeiwiający się równości szlacheckiej Dopiero w 1705 r. został ustanowiony order Orla Białego, istniejący do dziś (i przerwą w latach 1944-199.’ a « latach 1833-191? włączony w system orderów rosyjskich. W roku 1765 ustanowiono order św. Stanisława, który od 1832 r. do 1918 r. był traktowany tako order rosyjski. W roku 1792 powstał order Virtuti Mililari, zniesiony w 1832 r. i ponownie reaktywowany w 1919 r. i funkcjonujący do dziś (posiada 5 klas krzyż wielki, komandorski, kawalerski, złoty i srebrny).

VF okresie międzywojennym istniały trzy ordery: Orła Białego i Yinuti Mililari, wywodzące się z czasów przedrozbiorowych, oraz ustanowiony w 1921 r. order Polonia Rcstituta (Odrodzenia Polski), istniejący do dzisiaj i posiadający pięć klas (krzyż wielki, komandorski z gwiazdą, kumandonki, oficerski, kawalerski). W roku 1944 podtrzymano dwa ordery (Virtuti Milittri i Polonu Rcstituta). W roku 1944 (jeszcze w czasie okupacji) Krajowa Rada Narodowa ustanowiła order Krzyża Grunwaldu (trzy klasy), w 19491. ustanowiono order Budowniczego Polski Ludowej (jedna klasa) oraz w 1974 r. order Zasługi (trzy klasy). Ten ostatni jest nadawany wyłącznic obywatelom obcych państw, a zwłaszcza przedstawicielom Polonii zagranicznej. W 1992 r przywrócono order Orła Białego i zaprzestano nadawać ordery Krzyża Grunwaldu oraz Budowniczego Polski Ludowej.

15.8.3.2. Od orderów należy odróżnić odznaczenia państwowe, które również są wyróżnieniem honorowym za pomocą odpowiedniego znaki (najczęściej krzyż lub medal), ale są regulowane ustawami państwowymi i nie dają takich przywilejów, jak ordery. Na wzór tych ostatnich również dzielą się na klasy i mają zróżnicowane znaki. Są one wynikiem rozwoju systemu orderowego w XIX w., ale byty znane już w XVIII w. Do najstarszych polskich odznaczeń należy medal Bene Merentibus, ustanowiony przez Augusta 111 Sasa i nadawany za zasługi wobec króla i kraju. Obecnie w Polsce istnieje 15 odznaczeń, wśród których najstarsze powstały w 1920 r. (Krzyż Walecznych), w 1923 r Krzyż Zasługi) i w 1934 r. (medal Zasłużonym na Polu Chwały) Pozostałe powstały po 1944 r., wśród nich trzy odznaczenia jubileuszowe: medal Dziesięciolecia, medal Trzydziestolecia i medal Czterdziestolecia Polski Ludowej. Niektórych z tych odznaczeń zaprzestano nadawać po 1989 r.

15X3.3. Odznaka to wyróżnienie nadawane przez władze państwowe łub instytucje społeczne za wybitne osiągnięcia, nienaganną pracę, służbę wojskową, specjalne sprawności itp. Mają zatem charakter nagrody, którą uzewnętrzniają specjalne znaki w formie krzyża, gwiazdy, rozety, wstążki, opaski, znakón drukowanych tub wyszywanych na płótnie i przeznaczonych do nourai w określonym miejscu ubrania, w różny sposób doń przytwierdzane. Szczególnie rozpowszechniony jest ich użytek w wojsku. Odznaki niekiedy na wzór orderów mają kilka stopni, którym odpowiadają różne znaki. W Polsce do najstarszych odznak należy medal za nienaganną służbę wojskową, a został NMaowiony już w roku 1765 przez Stanisława Augusta Poniatowskiego IdtakjH jego forma uległa znacznym modyfikacjom).

15.8.3.4. Ozniki służy do ontamnii ptniid«ttjęh tytułów Oip o/wM liureata nagrody państwowej), orderów lub adawtwń f#wwwyti 'baretki miniatury itp.), w wojaku posiadanych *(*■.)*łi*nt<i lub pr/ywdcaaata 4u określonych formacji itp, I'ojawiaja się już w XVI w , i awój bujny traw alai uę wieść w czasach nam współczesnych

15.9. Bibliografia

Podręcznika heraldyki w ję/yku poi O im dnę* Mi ■> MmM ggt * MMMM podręcznikowym heraldyki polskiej, u

M Gumowski, Handbueh im pobut/hm UmIJiL. Cni IM Z obcych ujęć podręcznikowych wymieniamy I A Aldassy, (,'uncrwn, Badapesi 192).

2. G. C. Bascapć, M dcl Piano, humpm • nmMi, maUn fdk* < paw Roma 1983.

) Cli Bouiell, Hmaliry, 3lh ed, London 1974

4. G. d’Haucouri, U. I)mivauh, U Rio hm. V M.. Psim 1974

5 Du Roure dc Paulin, l.‘HmaUtpa tuUfmmąm. Mi IW

6.    D L. Galbrcalh, H. dc Vevey> Mamai ibmmUtęm.

Mami, Lausanne 1922.

7.    D. L. Galbrcalh, Mamai ds Mami, r ed.. Umm 1977 9aa MW Hmaśmótm & Heraldik, 2. Auli, Lausanne 19481

I D L Galbrcalh, Papai htral&y, CtaMp 19M 9, E Griuscr, HtraUA, (w.] (inwAia M (właMaa—oMt X 1. Mi ⁴ I 1912, s. 59-97.

10 J. Hohfeld, Ił'«p/vn- and 6i^aMmdt, Mama* aa dw AM HM II. V. Kral x Dobre Vody, Httoldika Smthmpmmid.#4MaM4MllMMdW^®*®®^ smeltm Aa mii* koniny Cnie. Praha 1900 U. M. Pattourcau, Trmu d'hńaUtque, Pana 1979 15 E. Sackcn. HeraUik. OtnmdmOp im Wmfpmimmim, 8 Aai i-or«f W* „

14.    K. Schwarzenbcrg. HtnMm hh pfthUd ini ioatr u    -

Praha 1941.

15.    B. Śionn, Orni io haoldiky, Praha 1940.

16- A. R. Wagner, Heraldry m Engiond, Landoa 1*4*

17. A. R. Wagner, Hmaliry, (w j MMWkapam UMM MilM U rapptafiaM. Handbueh im ZfaMM. 15 Aufl. Neusasii aa Mi And *•"

1* A Zappc, Gmndms im Hrmldtk, 2. Ml. IraMgiMi W1 A I Zmajić, HerdUAa, 7 agirli 1971.

Ujęcia bardziej popularne, ale nic pochowam eman ęaap arna Mh*^ "

1. A Beigłuuau, Hemldaki Mlmaa. Siuefciiolw (9M 8 V. S. Draćuk, Rasstuuyoati gmlddw, Maakta 1977 ) V 8 Draćuk, Tanami i garmlithi, Kjl» 197*

1 A. Cb- Fos-Dario, <4 Complei pad/ w łfitmldn. lad *8. IMa *•

5-1 Franklin, J. Tannar, .<« HaruMpM Ohaaaaw * »■** OMW

*    E Geraert, LHPmUtpm. mm ei/m. mm inap< * *•

7 F / Grant, The Mmmmmi oj Hrraidr, Muk*M 09'

*    F Haupt mano. Wappamtmmii. Młlarhaa 1914