P1100083

198 Bożena Rejakowa

stwo: włoscy projektanci nie mieli zapędów wielkomocarstwowych w dziedzinie mody (ams, 6/97)¹. Do tak zbudowanego świata wprowadzono stolice mody (Paryż, Londyn, Mediolan, Nowy Jork, Tokio), w których odbywają się prestiżowe pokazy i wydawane są werdykty dotyczące najnowszych kierunków w modzie. Odpowiednikiem jest emocjonalnie nacechowane połączenie wyrazowe: stolice wyrafinowanych gustów. Miasta rywalizują ze sobą o najwyższą pozycję: Mediolan walczy z Paryżem o miano światowej stolicy mody (Burda, 11/97); Mediolan został stolicą mody (ams, 6/97); Paryż odzyskuje miano światowej stolicy mody (Panorama, 41/97). Za pośrednictwem mediów dowiadujemy się o decyzjach dyktatorów mody, przypisanych do tych miejsc: zob. paryska dyktatura (ams, 6/97).

ŚWIAT MODY ma swoje bożyszcza. Są nimi ludzie obdarzeni niezwykłym talentem i popularnością. Autorytetom stojącym w hierarchii ważności najwyżej, nadano epitety: król mody (Przekrój, 18/98); królowa mody (BI, 2/98); książę stroju (Elle, 12/97); cesarzowa mody (Moda top, 3/96); car mody (BI, 1/97); dyktator mody (Elle, 10/95); guru mody (Gospodyni, 5.02.98); bóg mody (Woman, 1/98). Odnajdujemy również charakterystyczne nazwy typu: nie koronowana królowa mody angielskiej (BI, 2/95)²; królowa kaszmiru (Viva, 2/98); królowa dzianiny (Twa, 6/99). Nie koronowanego króla miewają również wielkie domy mody (taki epitet uzyskał K. Lagerfeld, kreator domu mody Chanel). Wszystkie wyżej wymienione nazwy są wartościowane pozytywnie i współtworzą wizję potęgi ŚWIATA MODY, którego wpływom chcąc nie chcąc ulegamy.

Innym, bardziej skomplikowanym, choć pod wieloma względami przypominającym wyżej wymieniony, jest ŚWIAT UBRAŃ, MATERIAŁÓW, KOLORÓW, STYLÓW. I w jego kreacji, podobnie jak w przypadku powyższego świata, widoczna staje się METAFORYKA WŁADZY. Obiekty nieożywione sprawują władzę królując lub panując (między sobą lub nad nami), np.: /.../ królują draperie, hafty, drogocenne i trudne w obróbce tkaniny (BI, 2/95); Ściągacz/.../ stał się najatrakcyjniejszą fakturą wciąż panującej nam dzianiny (Chwila dla Ciebie, 48/99). Określenie: królestwo kolorów, zob. np.: królestwo koloru niebieskiego (Twój styl, 7/97) konotuje ‘bogactwo, dominację koloru’. W przypadku terminu: królewski błękit (Olivia, 12/99) chodzi o kolor ‘ dominujący, najważniejszy w określonej gamie kolorystycznej ’.

Wszechobecną władzą w ŚWIECIE UBRAŃ, MATERIAŁÓW, KOLORÓW, STYLÓW można dostrzec dzięki nazwom specjalistycznym, znanym z opisów dziejów ludzkości (struktur państwa, formacji społeczno-politycznych). Potwierdzają to sformułowania typu: Zanosi się na detronizację czerni (BI, 1/95); Po wielu latach panowania czarnego obuwia, do łask wracają jasne buty (Twój styl, 4/96); kolor - dyktator /= o czarnym/ (Elle, dodatek, 95-96); dyktat czerwonego (Panorama, 1/97).

Nagromadzenie terminów lub całych ciągów wyrazowych, typowych dla opisu wydarzeń historycznych powoduje, że teksty o modzie miejscami czyta się jak fragment podręcznika historii:

Kilka lat temu panowały niepodzielnie kostiumy w stylu gwiazd Hollywoodu - /.../. Potem królowały kostiumy na fiszbinach./

.../A jeszcze w międzyczasie panoszyła się moda na kostiumy sportowe (Filipinka, 11/97).

Szereg wyrazowy: panowały, królowały, panoszyła sitf służy wzmocnieniu ekspresywności wypowiedzi, podkreśleniu najistotniejszych etapów w dziejach kostiumu oraz zaakcentowaniu jego wyjątkowej, niezwykle silnej pozycji w modzie.

O tym, że wprowadzanie terminologii charakterystycznej dla tekstów z zakresu historii nie jest przypadkowe, a ma charakter tendencji, przekonują nas kolejne poświadczenia:

/.../po krótkim okresie bezkrólewia, kiedy to długość spódniczek plątała się gdzieś w okolicy kolan, raz pięć centymetrów nad nimi, raz pod nimi, nastało panowanie maksi (Filipinka,

23/96). Bluzka koszulowa, młodsza siostra koszuli, rodem z męskiej szafy, /.../postanowiła rozszerzyć swoje panowanie na wszelkie możliwe terytoria mody (Elle, dodatek, wiosna-lato 1997).

Personifikacja uchodzi za najbardziej rzucającą się w oczy spośród metafor. Pomaga przybliżyć daną rzecz, poprzez uwypuklenie rozmaitych aspektów człowieczeństwa i różnych sposobów jego pojmowania³. W tekstach o modzie ubrania, style, kolory są istotami ludzkimi. Za ich pośrednictwem, w sposób sugestywny orzeka się o najważniejszych wydarzeniach w modzie, ^{3 4}

1

¹ mocarstwo to wg SJP ‘wielkie, potężne państwo’.

2

koronować to wg SJP ‘uroczyście wkładać koronę na głowę nowo obranego monarchy (lub papieża), jako symbol przekazania mu najwyższej władzy w państwie (w kościele)’.

3

   Panoszyć się to wg SJP ‘wynosić się nad innych, chcieć panować, przewodzić, rządzić’,

4

   W książce Lakofla i Johnsona (1988: 56), zwrócono uwagę m.in. na to, że każdy przypadek personifikacji polega na wyborze innych aspektów człowieczeństwa.