pdl7

rady \v gospodarstwie". „Węże mściły się za zaniedbywanie. W domu ulegało wszystko niszczeniu, nie można było uchronić kurczaków, królików itd.“ (AKE UMCS. 1035 i 1055).

Poprzez przypisywanie demonicznym wyobrażeniom opiekuńczym określonych powyżej funkcji dana jednostka ludzka czy rodzinna przyjmowała z kolei na siebie określone zobowiązania. Funkcjonowała więc w tym przypadku .swoista forma „umowy" między człowiekiem a owym wyobrażeniem demonicznym. Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem dość powszechnym. Warto chociażby wskazać, iż każda modlitwa stanowi określoną formę takiej

umowy; zawiera ona bowiem w swoich treściach bądź elementy pTośby (bła- f --I gania) o coś, bądź też jest wyrazem podziękowania za coś. Ponadto zawiera    «

ona jeszcze pewnego rodzaju deklarację modlącego się człowieka do wyko-    ₂

nania jakiejś czynności lub zrezygnowania z czegoś.    _t

Rozpatrzymy teraz kwestię zobowiązań podejmowanych i realizowanych    _c

w społecznościach wiejskich dla zapewnienia sobie względnie trwałej przychylności demonów opiekuńczych. Z wypowiedzi informatorów wynika, ii    ^

na wschodnich obszarach naszego kraju odnaleźć jeszcze można liczne ślady stosowania dwóch wzajemnie wykluczających się technik zaskarbiania sobie przychylności omawianych istot demonicznych, a mianowicie: dbanie o nie    jj,

poprzez składanie im systematycznych ofiar z jadła i napoju, czyli tzw. „kar-    _w

mienie" duchów opiekuńczych, oraz niezwracanie na nie żadnej uwagi i nie-    _sj₍

wykazywanie troski o ich egzystencję. Natomiast w regionie rzeszowskim obok „karmienia" zarejestrowano jeszcze drobne ślady innych praktyk, jak    ,

W przypadkach złamania przez człowieka danej umowy demony opiekuńcze wyrażać miały swoją dezaprobatę poprzez:

a)    zaprzestanie opiekowania się danym domostwem i porzucenie go;

b)    przynoszenie nieszczęść i wyzwalanie działania złych mocy w domu;

c)    opuszczanie danego gospodarstwa i przenoszenie się do innego;

d)    straszenie mieszkańców domu (zwłaszcza poprzez tłuczenie się po

zamawianie mszy na ich intencję i odmawianie za nich modlitw, przejawianie głębokiej wiary w skuteczność ich opieki oraz niewyrażanie się o nich źle.    ^

strychu i pod łóżkami);    ^r°

e) niszczenie sprzętów w mieszkaniu i obejściu;    ⁿⁱ¹

0 bicie dzieci oraz wodzenie mieszkańców domostwa po bezdrożach.    ^nc

Stosunkowo najliczniej występują relikty wierzeń o potrzebie „karmienia" opiekuńczych duchów domowych. Otóż dla „karmienia" tych demonów posłu-giwać się należało określonym rodzajem jadła odpowiednio i przez określoną    'tł

osobę przyrządzanego. W świetle wypowiedzi informatorów problem ten    dą

przedstawiony został następująco:    d*,

„Gospodarz sam gotował kaszę jaglaną dla diabła i nie solił jej, sam też    hj_c

z źelaźniakiem zanosił mu ją na strych. Jeżeli gospodarza nie było i ktoś inny

ty

140