PICT5939

6.    lo jest ktoś. kto urozmaica i uprzyjemnia życie w klasie.

7.    Tb jest ktoś, kto jest zdyscyplinowany i można na nim polegać.

S. To jest ktoś. kto staje w obronie pokrzywdzonego.

9. To jest ktoś, kto chętnie zawsze przebywa z innymi.

10. To jest ktoś, kto wzbudza zaufanie całej klasy.

Istnieje także możliwość posługiwania się charakterystykami odnoszącymi się do negatywnych przejawów zachowania się uczniów. Przytaczane w odpowiedzi na nic nazwiska są świadectwem ich opinii o niezdrowych stosunkach społecznych panujących w klasie. Dotyczyć mogą one niezdyscyplinowania uczniów, ich nieposłuszeństwa, okazywania wzajemnej wrogości, braku kulturalnego obycia, przejawiania agresywności itp. Lista przedstawianych charakterystyk może być różna. Dobór jej — w przypadku zastosowania przez nauczycieli — zależy w dużej mierze od istniejącej w klasie sytuacji wychowawczej.

Nic wszystkie też charakterystyki mogą okazać się z pedagogicznego punktu widzenia poprawne. Unikać należy wszelkich takich charakterystyk, które mogą wprowadzić uczniów w wyraźne zakłopotanie lub wręcz wywołać w nich poważne konflikty motywacyjne, polegające na niemożności podejmowania szybkiej decyzji, odnośnie do dokonania przez nich wyboru osób odpowiadających danej charakterystyce. Dlatego też powinno się zadbać o to, aby w przedstawionym uczniom rejestrze interesujących badacza cech zachowania dominowały raczej cechy pozytywne. Nie pomniejsza to wcale możliwości poznania grupy także pod względem jej niedomagam Wystarczy w tym przypadku zwrócić uwagę choćby tylko na osoby, których nikt nie wymienił, aby przekonać się o rzeczywistej sytuacji społecznej badanej grupy. Jest ona tym trudniejsza, im więcej osób przemilczano podczas odwoływania się do charakterystyk pozytywnych.

Technika „Zgadnij kto?" nic ogranicza na ogół liczby wymienionych przez badane osoby nazwisk. Pozostawia im pod tym względem całkowitą swobodę. W przypadku, gdy nic mogą domyślić się o kogo chodzi, nic wypisują żadnego nazwiska.

Warunki zastosowania techniki „Zgadnij kto?" są zasadniczo takie same, jak w przypadku klasycznej techniki socjomctryczncj J.L. Moreno. Zachodzi zwłaszcza konieczność dokładnego poinstruowania np. uczniów o celu i warunkach badań oraz wytworzenia odpowiedniej atmosfery w klasie. Takie same również obowiązują tu sposoby porządkowania i analizy otrzymanego materiału z przeprowadzonych badań.

Technika uszeregowania rangowego

Mało na ogół wykorzystywaną techniką socjomctryczną jest technika szeregowania rangowego. Polega ona na tym, że każda z osób badanych wymienia np. nazwiska (lub także imiona) wszystkich członków określonej grupy kolejno

według ściśle określonego kryterium oceny, t/.n. poczynając od osób, które najbardziej odpowiadają temu kryterium, a kończąc na osobach, które najmniej pozostają / nim zgodne. Kryterium takie może dotyczyć popularności, atrakcyjności. akceptacji w grupie itp. Może odnosić się także do łubianych przez uczniów nauczycieli lub nauczanych przez nich przedmiotów szkolnych, prowadzonych zająć pozalekcyjnych, zainteresowań lekcjami lub wybranymi tematami (problemami) itp.

W stosowaniu techniki szeregowania rangowego obowiązują te same niemal zasady, co w przypadku klasycznej techniki socjomctryczncj J.L. Moreno. Zachodzą miądzy nimi także istotne różnice. Tak na przykład instrukcja, poprzedzająca wypowiedzi osób badanych w związku z zastosowaną tego typu techniką, może mieć następujące brzmienie w przypadku badania nią uczniów „Proszą wymienić uczniów z waszej klasy, poczynając od najbardziej do najmniej łubianych przez ciebie" lub „proszą wymienić przedmioty nauczania (lekcje) od najbardziej do najmniej interesujących w bieżącym roku szkolnym". Celem umożliwienia wykonania takiego zadania, warto by uprzystępnić uczniom wszystkie nazwiska kolegów (koleżanek) z klasy w postaci pisemnej, a także poniekąd wszystkie przedmioty nauczania (lekcje), o ile byłyby one przedmiotem zainteresowań badacza. Następnie osoba badana wymienia kolejno nazwiska osób ze swojej grupy od najbardziej do najmniej łubianych lub zaznacza odpowiednią cyfrą podane mu w porządku alfabetycznym nazwiska. Podobnie może postąpić w przypadku szeregowania rangowego poszczególnych przedmiotów nauczania lub innych interesujących badacza zmiennych.

Zachętą do posługiwania się tego rodzaju techniką jest to, że umożliwia ona dobrą orientację w sprawie bardziej lub mniej łubianych uczniów, nie omijając nikogo z nich. Również dobrze pozwala wyodrębnić w klasie uczniów najmniej łubianych. A więc ma ona podobną zaletę, jak plebiscyt życzliwości i niechęci. Na ogól jednak jest uciążliwa zarówno dla uczniów, którzy nic zawsze są w stanie szybko decydować się na kolejne wyliczenie nazwisk swych kolegów (koleżanek), jak również dla nauczycieli, którym trudności sprawiać może opracowanie i analizowanie zebranego materiału.

Sposób opracowania wyników otrzymanych za pomocą techniki szeregowania rangowego przedstawiają m.in. R.S. Woodworth i 11 Schlosberg (1963. s. 370-374), a także — nawiązujący do tamtych - M. Pilkiewicz (1973d, s. 200 i n.).

Ponadto pragnę podkreślić, że technika ta może oddać niemałe usługi zwłaszcza nauczycielom i dyrektorom szkoły, gdy stosuje się ją do badania upodobań uczniów do poszczególnych przedmiotów nauczania, zajęć pozalekcyjnych, sposobów prowadzenia lekcji przez poszczególnych nauczycieli itp. Dla usprawnienia procesu nauczania i wychowania nic jest bowiem rzeczą obojętną, czy dany