62560 SDC11040

100 Murta Łuczyńska

Pomagać może taki ktoś, kto jest profesjonalistą o wiedzy i umiejętnościach z zakresu metod i technik pomagania. Trzecim obszarem charakterystyki sylwetki profesjonalisty od pomagania jest zakres posiadanych przez niego kompetencji, dotyczących wiedzy niezbędnej w pracy z klientem. Jest on również elementem wpływającym na społeczne postrzeganie samego zawodu i stopień społecznego zaufania. jakim się on cieszy. Wykształcenie pracownika socjalnego jest jednym z elementów branych pod uwagę przy określaniu prestiżu tego zawodu. Przyjęło się twierdzenie, że im wyższy poziom wykształcenia, tym wyższy poziom profesjonalizacji. To, co w aktywności zawodowej łączy się z jego pracą z drugim człowiekiem, powinno być poparte wiedzą z zakresu metod i technik pracy socjalnej, procesu pomagania, psychologii, socjologii, pedagogiki, prawa, psychiatrii, medycyny społecznej i wielu innych dziedzin oraz przełożenia tej wiedzy na umiejętności. Zawód pracownika socjalnego jest więc zawodem inteidyscy-płmarnyra.

Trzy elementy określają zatem sylwetkę dolnego, czyli sprawnego i odpowiedzialnego specjalisty od pomagania. Po pierwsze, to sposób odnoszenia się do klienta, specyficzny rodzaj ustosunkowania zawierający się w pojęciu spolegliwości. Po wtóre, to dyspozycje osobowościowe i po trzecie — zakres posiadanej wiedzy i umiejętności, ściśle związanych z działalnością zawodową.

Poza tymi trzema elementami można starać się określić cechy dobrego pomagającego¹. Dotyczą one jego:

1.    samoświadomości — w tym samoświadomości własnych ograniczeń; pracownik socjalny zna siebie oraz ma potrzebę autorozwoju;

2.    zainteresowania innymi ludźmi;

3.    indywidualnej ideologii, polegającej na wierze, że chce pomagać innym i że inni chcą pomóc samym sobie;

4.    zdolności do korzystania i oceny metod i technik pomagania;

5.    utrzymywania dynamicznej równowagi pomiędzy nauczaniem dyrektywnym, kiedy pracownik socjalny mówi klientowi co i jak ma robić, a kształtowaniem postaw i zachowań klienta.

„Pomaganie profesjonalne nakłada na pomagającego odpowiedzialność polegającą na powstrzymywaniu się od działania przeciwnego cudzym potrzebom i interesom”². Pomoc realizowana w zakresie pracy socjalnej realizuje więc normę działania na rzecz cudzego dobra.

Odpowiedzialność nakazuje troskę o słabszych i bezbronnych, bezradnych, samotnych, którzy nie mogą samodzielnie poradzić sobie z własnymi problemami. Ludzie oprócz pomocy oczekują osobowego kontaktu — akceptacji, pozytywnego odniesienia.

„Być za kogoś odpowiedzialnym, tzn. uczyć go umiejętności i radości samodzielnego decydowania o własnym losie”³.

Analizowanie jednak pojęcia odpowiedzialności pracownika socjalnego rodzi pytanie o jej zakresy. W jakim momencie pracownik socjalny może postawić granicę, poza którą nie sięga jego odpowiedzialność, a to, co dzieje się z klientem, jest poza jej zakresem? Pole odpowiedzialności indywidualnej⁴ ustanawia ostatecznie sam człowiek. Podejmuje autonomiczną decyzję dotyczącą tych obszarów swojego funkcjonowania społecznego, z którymi się identyfikuje i nad którymi panuje. Dla każdego to pole jest inne i niepowtarzalne. Wyznaczane jest przez role społeczne, role zawodowe, konkretne zadania i obowiązki, jakie jednostka przyjmuje na siebie.

Refleksja na temat miejsca etyki w pracy socjalnej i w pomocy społecznej może być sprowadzona do trzech grup zagadnień⁵:

1. Znaczenia, jakie podstawowe wartości mają dla ogólnej misji, celów i priorytetów w pracy socjalnej i pomocy społecznej. W pracy socjalnej pracownik napotyka problemy, które związane są z ubóstwem, głodem, sieroctwem, samotnością, pokrzywdzeniem. Podstawowymi wartościami, jakie pojawiają się w tym obszarze, są godność jednostki i jej prawo do szacunku, podstawowe potrzeby wszystkich obywateli oraz ich równe szanse przy ich zaspokajaniu. Cele pomocy społecznej oraz podstawowe priorytety działalności praktycznej odwołują się do takich wartości, jak: równość społeczna, bezpieczeństwo,

1

F. Baker, J. E. Northman, Helping. Humań Services for che ’80s, The C. V. Mosby Company, St. Loui*~Toronto-Londyn 1981.

2

   Społeczna psychologia kliniczna, H. Sęk (red.), PWN, Warszawa 1993. s. 523.

3

   Ibidem, s. S23.

4

   J. Galarowicz, op. cit.

5

   [Za:] F. G. Reamer, Wartości i etyka, [w:] M. Bocheńska-Seweryn, K. Frysztacki, K. Kluzowa (red.). Wypisy z wybranych zagadnień pracy socjalnej, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Socjologii, Kraków 1994.