r6

bera albo z rysunku Raymonda de la Fage'a (omawianego w drugiej części tego studium), zauważymy, że długość i powolność prostych, poziomych kresek wypełń i aj q cyc h obszar stwarza konotację stabilizacji i spokoju. Zakreskowanie geometrycznymi kreskami ocienionych części przedmiotów o regularnych kształtach i gładkiej powierzchni nadaje ich obrazom taki sam spokój, a także pewną sztywność i nieruchomość.

Istotną rolę odgrywa również kierunek kresek i kształt o tyle, o ile związany jest z kierunkiem. Kierunek zależny jest mianowicie od kształtu przedmiotu - określonego przez kontur - oraz nachylenia zakreskowanej powierzchni. Cienie na lufie armaty, na umieszczonej nad nią lunecie, na nogach krzesła i innych przedmiotach wydłużonych rysowane są kreskami biegnącymi wzdłuż przedmiotu, równolegle do konturu, podczas gdy kreski wyznaczające obszary zacienione innych brył -prostopadle do konturu. Dotyczy to także przedmiotów o kształcie kolistym - jak kule armatnie lub koła armaty: kreski biegną równolegle i w przypadku krzyżujących się kresek - prostopadle do konturu. Z kolei cieniowanie schodów albo oddalonych budynków pokazuje zależność kierunku kresek od nachylenia płaszczyzny w przestrzeni. Kierunek kresek podkreśla zatem - podobnie jak w poprzednio omawianym rysunku Durera - formę stereometryczną przedstawianego przedmiotu. Zróżnicowanie jasności obszaru, a także dyskryminacja sąsiadujących obszarów dokonywana jest nie przez zagęszczanie kresek równoległych, lecz przez nakładanie dwóch lub więcej układów kresek równoległych o różnych kierunkach. W niektórych fragmentach - na przykład w rysunku sztandaru, a po części w rysunku opon - kierunki krzyżujących się kresek dobrane są tak, że układ kresek uzyskuje sens ikoniczny: pokazuje fakturę materiału resp. opon.

Rysunek Ziembickiej wykorzystuje analogiczne procedery, stosując jednak inną kreskę. Jest to kreska szybsza, drżąca bądź prosta, bądź nieregularna. Obszar zapełniony jest nierównomiernie, kreskami krótkimi, rwącymi się, rzadko przebiegającymi całą powierzchnię. Kształt kreski dostosowany jest w pewien sposób do przedmiotu: płyty, kamienie, belki, ściany i drzwi szafy rysowane są kreskami mniej więcej prostymi, podczas gdy na powierzchniach miękkich i ni eg eo metrycznych - jak włosy i suknie postaci - znajdujemy nieregularne zygzaki. W ten sposób zarówno kształt kresek, jak i sposób ich łączenia ma pewne znaczenie mimetyczne: pokazuje rodzaj, a także kształt płaszczyzny zakreskowanej. Natomiast ich kształt i cechy dynamiczne nadają przedstawieniu pewne stałe konotacje: niepokoju oraz swego rodzaju zużycia, starości czy bylejakości przedstawianych przedmiotów.

14