ScanImage013 (6)

30

(S. Lindqvist, 1935, s. 172; J.E. Forssander, 1933, s. 73; A. Oldenberg, 195; s. 187). Osiedlali się wzdłuż wybrzeży morskich, raczej nie wchodząc w stref tajgi (E. Kivikoski, 1966, s. 34). Zmarłych chowali niespalonych, w grobac jamowych w obrębie własnych osad lub na miejscu obozowisk opuszczony^ przez autochtonów, związanych z bałtycką grupą kultury ceramiki grz* bykowej (Tottijarvi-Pelttari, Viekkalachti-Ricithali), układając mężczyzn u lewym boku, kobiety zaś na prawym (A. Europeus, 1932, s. 5-6).

Na terenie Estonii znane są wyłącznie cmentarzyska ludności kultur toporów bojowych (L. Janits, 1965, s. 6n), tworzące skupienia w’ pobliż jeziora Pejpus.

Strefy osadnicze ludności tworzącej kulturę toporów bojowych i rejoc penetracji twórców kultury ceramiki grzebykowej w zasadzie nie zazębia! się ze sobą. Procesy integracji gospodarczej i kulturowej zachodziły nie zwykle wolno. Bywa tak zwykle przy zetknięciu się grup ludzkich o różn; kulturze, gospodarce i sposobie życia, a zapewne także posługujących całkowicie różnymi językami. Jednakże, około 1800r. p.n.e., w Finland wykształcił się specyficzny kompleks etnokulturowy, nazwany przez archcc logów kulturą Kiukainen, łączący w sobie elementy przewodnie obu funl cjonujących wcześniej zespołów. Rolę spoiwa spełniły wpływy idące z jed* strony od południowo-wschodnich wybrzeży Zatoki Fińskiej, z drugiej - ze Skandynawii (K. Meinander, 1954, s. 172). Te ostatnie zaowocował upowszechnieniem narzędzi i ozdób z brązu, wprowadzeniem zwyczą wznoszenia zmarłym kurhanów', znacznym wzrostem demograficznym i goi podarczym. Od tego czasu zarysowała się wyraźna granica wpływów' półno; no i środkowoeuropejskich, przebiegająca mniej więcej wzdłuż linii łącząc Wyborg z Vaasą, która w przybliżeniu pokrywa się z północnym zasięgi^ strefy lasów mieszanych (ryc. 6). Na północny wschód od tej linii, w stref* tajgi, koczowniczy żywot wiodły grupy ludności myśliwsko-zbieracko-ryb* ckiej, których codzienność obrazują odkrywane przez archeologów' ślad obozowisk. W ich warstwach kulturowych znajdowane są naczynia glinian z domieszką azbestu, o cienkich ściankach, zdobione odciskami wielozęb nego grzebienia lub ceramika o porowatych powierzchniach będących wyflj kiem wyżarzenia domieszki organicznej, określana jako typ turbin*^ (J.A. Sawatiejew, 1984, s. 69 n). Obserwowane przez pryzmat źródeł archei logicznych zróżnicowanie kulturowe Północy europejskiej na dwie strefy, j^e; interpretowane jako przejaw procesów dezintcgracyjnych zapoczątkowuj!! cych rozdział zachodniofińskiego i lapońskicgo kompleksu etno-językow# (C. Carpelan, 1982, s. 32 n).

Północ europejska, mimo trudnych warunków bytowania, przyciąg^ ludzi rozległością przestrzeni i swobodą działań gospodarczych. Od wieku’ trwały wędrówki na północny zachód mieszkańców z dorzecza Wołgi i my. Sprzyjało to integracji kulturowej na rozległych obszarach Niżu Ros>! skiego, wyrównywaniu poziomu cywilizacyjnego i nawiązywaniu kontaktu'' różnego typu, w tym także handlowych. W źródłach archeologiczny^c