SDC12201

114 • I i/jok\cia przemiany materii

powinowactwo do tlenu, jakie ma oksydaza cy loch rontowa, ostami enzym w rnito-chondnalnym łańcuchu przenoszenia elektronów. Obniżający intensywność oddy-cham.t wphw braku tlenu obserwuje się dopiero, gdy jego stężenie w powietrzu żninieisą się do paru procent, np. w glebach ciężkich o 2łej strukturze. Niemal całkowite zahamowanie dostępu tlenu zachodzi w przypadku zalania korzeni wodą. Rozpoczyna się w nich wtedy proces fermentacji, występuje zakłócenie transportu hormonów, soli mineralnych i węglowodanów oraz zaburzenie gospodarki wodnej, Paswadzi to m.in. do zakłócenia przebiegu fotosyntezy.

rXi>tepnośc tlenu Stanowi poważny problem dla oddychania roślin wodnych. Zawartość O. w wodzie nie przekracza 0.7% objętości. Tak małe stężenie i pOWółpa dyfuzja tlenu w wodzie mogą stanówić ograniczenie procesów oddechowych. Rośliny wodne wykształciły system wentylacyjny zbudowany z wypełnionych powietrzem przestworów międzykomórkowych. których obecność minimalizuje skutki ograniczonej dostępności tlenu.

Zmniejszanie zawartości O. w atmosferze powoduje zahamowanie oddychania, ale - paradoksalnie - równocześnie wywołuje gwałtowne zwiększenie produkcji C'0,. Skutek ten. zwany efektem Pasteura od nazw iska odkrywcy, jest wynikiem zniesienia u warunkach beztlenowych hamowania glikolizy przez tlen.

Zahamowanie oddychania obserwuje się również w przypadku dużego stężenia dwutlenku węgla w atmosferze. Jest to najprawdopodobniej skutkiem hamowania przez CO.- reakcji dekarboksylacji w cyklu TCA. katalizowanych przez dehydrogenazy izocytrynianowa i oksoglutaranową. Efekt ten jest wykorzystywany w przechowalnictwie owoców.

2.'4.6.4. Inne czynniki wpływające na oddychanie

Oddychanie jest procesem wrażliwym na inne. poza już wymienionymi, czynniki śro-dowiska. Zranienie tkanki lub zakażenie patogennymi grzybami czy bakteriami może k.:.<akrotnie zwiększyć intensywność oddychania. Zwiększony metabolizm oddechowi. dostarcza energii i substratów do syntez substancji uczestniczących w procesach naprawczych i reakcjach obronnych rośliny.

Natomiast obecne w środowisku zanieczyszczenia, w tym trucizny, mogą wywiera-. wpływ hamujący na oddychanie. Do najlepiej poznanych i najskuteczniejszych trucizn oddechowych należą cyjanki, azydki, fluorki, tlenek węgla, nitrofenole.

Fizjologia wzrostu i rozwoju

3.1. Mechanizmy wzrostu i rozwoju roślin

Wczasie ontogenezy roślin zachodzą procesy wzrostu i rozwoju.

Wzrost to nieodwracalny przyrost liczby, objętości lub masy komórek, ilości protoplazmy. białka lub kwasów nukleinowych, a także rozmiaru rośliny lub jej organów (długości, szerokości, średnicy).

Rozwój wynika z wzrostu i różnicowania się komórek i jest podstawą morfo-genezy - prowadzi do powstania nowych organów, tkanek i organelli.

Wzrost jest procesem ilościowym, a rozwój to proces jakościowy.

3.1.1. Wzrost

Większość tkanek roślinnych zachowuje zdolność do wzrostu przez cale życie. Stanowi to istotną różnicę w stosunku do organizmów zwierzęcych. Głównym miejscem, w któiym odbywa się wzrost, są merystemy. Tkanki te w wierzchołkach pędów wegetatywnych i korzeni (merystemy apikalne) zachowują zdolność do wzrostu przez cale życie rośliny. Podobną zdolność mają merystemy inicrkalarne oraz boczne, kambium ifelogen. Ten typ w zrostu stanowi wzrost nieograniczony. Natomiast wzrost ograniczony (zdeterminow ny) wykazują liście, kwiaty, owoce, nasiona - organy, które po osiągnięciu określonych rozmiarów przestają rosnąć. Kinetyka wzrostu zarówno nieograniczonego, jak i ograniczonego - ma charakter fazowy, który w większości przypadków obrazuje kr/yyva sigmoidalna zależności między mierzonym parametrem wzrostu a czasem; wyróżnić można fazę zwłoki {lag phase), fazę wykładniczą oraz