skanowanie0003

Barok

Zagadnienie

Zagadnienie	Podstawowe informacje
Czas trwania	■    W Europie barok trwał od połowy wieku XVI do początku wieku XVIII. ■    W Polsce barok trwał od końca XVI wieku do lat 40-tych XVIII wieku (1584 - 1740). ■    W tych ramach możemy wyróżnić trzy zasadnicze okresy: -    wczesny (prebarok) - 1584 - 1620 -    dojrzały barok (pełny rozkwit) - 1620 - 1680 -    późny barok - 1680 - 1740 ■    Niekiedy liczony od 1587, czyli początku panowania Wazów, niekiedy od 1620, ślady baroku widoczne są jeszcze w poezji konfederacji barskiej ok. 1770.
Nazwa epoki	Nazwa pochodzi z terminologii historii sztuki. Wywodzi się z języka portugalskiego od słowa „barocco", które oznaczało rzadką, cenną perłę o nieregularnym kształcie lub dziwny, nieprawidłowy wytwór sztuki. Słowa tego po raz pierwszy użył Garcio Orlo w 1534r. Jako nazwę epoki termin ten wprowadzono w w ieku XIX.
Filozofia	■    Jest to epoka uduchowiona, mistyczna. ■    Następuje ożywienie postaw religijnych; człow iek musi się jasno opowiedzieć za doczesnością lub wiecznością: świadomość dramatyzmu wyboru. ■    IJ podłoża tej epoki leży fdozofia Blaise’a Pascala i Barucha Spinozy. • Pascal sformułował tzw. Zakład Pascala. Jest to rodzaj gry z Bogiem, której celem jest udowodnienie, że wart żyć zgodnie z prawami Boga. Jeśli okaże się, że Bóg istnieje to wygraliśmy, jeśli Boga nie ma, to nic nie straciliśmy. Jeśli przyjmiemy, że Boga nie ma, to nic nie zyskamy, ale jeśli Bóg istnieje, to przegraliśmy, czyli straciliśmy swoją wieczność. ■    Według Pascala człowiek jest słaby, kruchy, zdany tylko na siebie skazany na śmierć: „Człowiek jest trzciną najsłabszą w przyrodzie, ale to trzcina myśląca". ■    Spinoza głosił, że wolność polega na zrozumieniu reguł rządzących przyrodą, a przyrodąjest właśnie Bóg, który istnieje we wszystkim, a wszystko w nim. ■    Spinoza uznaw any jest za twórcę pantcizmu, czyli pojmowania Boga jako Natury. m ■    Wiek XVII to również rozwój racjonalizmu (Kartezjusz)i empiryzmu, prądów filozoficznych, które stały się podstawą oświecenia ■    Rozwijał się także mistycyzm (prąd związany z kontrreformacją).
Sztuka	■    Odchodzi od renesansowej harmonii i regularności (dyshannonia), dąży do niezwykłości i ekspresji uczuć (cierpienie, fizyczne napięcie). ■    Jest dynamiczna, kontrastowa, ozdobna; w okresie późniejszym coraz bardziej elegancka i wytworna. ■    Cechuje ją indywidua!izm, niejasność. ■    Często alegoryczna • Łączy wątki chrześcijańskie z elementami greckimi i rzymskimi, orientalnymi i lokalnymi. ■    Dominują w' niej tematy śmierci i przeżyć religijnych. “ Programowo łączy różne rodzaje sztuki (np. opera, emblemat) ■    Budowle barokowe są monumentalne, potężne, emanuje z nich wielkość, bogata ornamentyka przyciąga wzrok (plac św. Piotra w Rzymie, pałac w Wersalu, w Wilanowie, Zamek Królewski w' Warszawie). ■    Specyficzną formą polskiej sztuki barokowej jest portret trumienny - umieszczany na krótszym boku trumny portret zmarłej osoby. ■    W Polsce rozwinął się też portret szlachecki - najczęściej był to Sarmata w kontuszu oparty o stół, na którym leżały insygnia sprawowanego przez niego urzędu. ■    Główne nurty to barok i rokoko. ■    Wybitni twórcy tych czasów: El Greco, Diego Velazquez, Caravaggio, Nicolas Poussin, Rembrandt, Rubens.
Zagadnienia polityczne	W Europie: ■    trwają liczne wojny i ma miejsce kontrreformacja, gdyż Kościół postanowi! odzyskać swoją pozycję ■    fanatyzm religijny w Europie przejawiał się także w licznych procesach o czary oraz w ogłoszeniu indeksu ksiąg zakazanych (objęte spisem dzieła niszczono i palono). W Polsce: ■    w początku XVII w . silna pozycja międzynarodowa Polski (wojny z Moskwą. Szwecją. Turcją, wyprawa mołdawska) *    coraz groźniejsze powstania kozackie: 1648-1667 spustoszenie i wyludnienie całego kraju wskutek pow stania Chmielnickiego, potopu szwedzkiego, najazdu moskiewskiego, najazdu wojsk brandeburskich. najazdu Rakoczego; upokarzający traktat z Turcją w Buczaczu (1672) *    krótki okres względnego spokoju za panowania Sobieskiego: wiktoria wiedeńska (1683) - od początku XVIII w. ■    coraz większa niezdolność do stawiania oporu zaborczym sąsiadom (1717 Sejm Niemy: Rzeczpospolita pod faktyczną kuratelą Rosji)